Nếu thủ tục hành chính được tháo gỡ còn 60-90 ngày, Doanh nghiệp quay vòng vốn nhanh họ sẽ không tìm cách thu chênh nữa, và sản phẩm sẽ đến đúng người cần.
Đề án xây dựng 1 triệu căn hộ “Nhà ở xã hội” cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030 đã được Thủ tướng phê duyệt năm 2023 là chủ trương đúng đắn, ưu việt của chế độ lo An sinh cho nhân dân, không bỏ ai lại phía sau, cả nước có gần 700 dự án NOXH đang triển khai với quy mô 600 ngàn căn hộ. Tuy nhiên trên thực tế việc làm hồ sơ mua nhà ở xã hội hoặc giá thuê nhà xã hội còn bất cập, chính sách an sinh khó đạt được như kỳ vọng, làm không chặt chẽ sẽ làm NOXH “biến tướng” làm mất lòng tin nhân dân:
Nhà bán: số hồ sơ quá nhiều so với nguồn cung, việc rao bán sang nhượng NOXH chưa đủ 5 năm diễn ra công khai, khó kiểm soát tình trạng mượn tên người đủ điều kiện, thị trường bán lại NOXH sau thời gian mở bán quá cao bằng căn hộ thương mại : căn hộ quận Hoàng Mai giá 56-60tr/m2 theo báo Dân trí 4-4-2025 trong khi giá mở bán năm 2016 là 14tr/m2; căn hộ Ecomone 3 Bắc Từ Liêm Hà Nội giá 54-61tr/m2 trong khi giá mở bán 15-16tr/m2 …, thời gian phê duyệt dự án quá lâu làm tốn kém chi phí không tên. Nếu để các doanh nghiệp thua lỗ lại tìm cách thu lại bằng tiền chênh qua các hồ sơ của “người nhà, người thân quen, mượn tên” rồi chuyển nhượng lần 2 cho người có nhu cầu với giá cao ngang nhà thương mại thì hỏng cả chính sách an sinh, NOXH chưa bán môi giới đã chào với giá chênh 500tr-1 tỷ / 1 căn bao pháp lý. Để không xảy ra tình trạng này Chính phủ và Ban ngành đang tích cực tháo gỡ thủ tục hành chính rút ngắn thời gian cấp phép ngắn nhất để tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp.
Nhà thuê : hầu hết công nhân khu công nghiệp không đủ tài chính để mua NOXH tiền tỷ, do họ không có vốn tích lũy, hiện họ đang ở những nơi rất tạm bợ, điều kiện sống quá thấp, vô cùng khó khăn: có những căn phòng trọ 4m2 ẩm thấp, có những khu trọ dựng tường bằng những tấm tôn cũ, có một số dự án nhà cho thuê nhưng giá thuê cao ngang hoặc hơn căn hộ thương mại công nhân không thể tiếp cận, trong khi họ là lực lượng chính cho công nghiệp hóa.
Người khuyết tật làm lđpt cũng phải ở nhiều người trong 1 phòng, nhiều bạn không dám yêu và không dám cưới vợ, cưới chồng vì điều kiện không cho phép.
Thực tiễn là NOXH chia ra làm hai phần: Nhà thuê cho công nhân và Nhà giá rẻ cho người lao động thành thị, bộ đội, người mới ra trường… nhưng hai nhóm này đang được gộp chung nhau, nên cần phân biệt và giải pháp riêng:
Giải pháp thuê NOXH không bán do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam: Công nhân ( bao gồm cả nhóm người khuyết tật đang làm lao động phổ thông cho nhà máy, cơ sở nhỏ) không đủ tiền mua NOXH nên họ cần được thuê nhà giá rẻ từ nguồn phát triển từ Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, họ là lực lượng lao động trực tiếp trong các Doanh nghiệp FDI, liên doanh, doanh nghiệp nội địa khu CN, khu chế xuất cần chú trọng vào những đối tượng này để giảm bớt gánh nặng cho họ. So với nhu cầu thuê nhà của công nhân các Khu CN cả nước thì tới năm 2030 số lượng căn hộ được xây 10.000 đến 15.000 căn là hơi khiêm tốn, chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Phương án cho thuê này rất khả quan đến đúng đối tượng nên cần xây dựng khoảng 400.000 – 500.000 căn hộ NOXH giai đoạn 2025-2030 mới giảm cơn khát nhà ở cho công nhân vì vậy Chính phủ và Ban ngành cần nghiên cứu giao thêm quỹ đất và chính sách ưu đãi cho Tổng Liên đoàn gánh vác nhiệm vụ “an sinh” không lợi nhuận, hoặc cần có cơ chế nào hấp dẫn thu hút Doanh nghiệp xây Nhà ở Xã hội cho thuê. Nước ta mỗi năm đón vốn đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, dự án mới tuyển lao động liên tục, vì vậy việc có nhà thuê giá rẻ cho công nhân rất cấp bách, cần tăng cường cho giải pháp này thể hiện tính ưu việt của chế độ: “Không bỏ lại ai phía sau”.
Nếu áp dụng hình thức cho thuê này có nhiều ưu điểm về an sinh:
- Hạn chế được tình trạng mua bán sang tên trái phép để trục lợi NOXH;
- Về lâu dài giữ được quỹ nhà ở, luân chuyển cho công nhân khác khi người cũ hết nhu cầu ( chuyển công tác, nghỉ việc), người lao động có biến cố gì họ cũng không bị thu mất nhà, vẫn có chỗ ở.
- Công nhân nghèo không phải gánh nợ khi mua nhà, chỉ thuê trong thời gian làm tại Khu CN.
- Nếu vi phạm hợp đồng ( cho thuê lại, không sử dụng, …) sẽ bị chấm dứt hợp đồng.
- Người khuyết tật có điều kiện ăn ở tốt hơn để tham gia thị trường lao động và thuận lợi lập gia đình.
Để thực hiện được hình thức này cũng cần áp dụng một số giải pháp sau:
- Cần thành lập ban quản lý vận hành tòa nhà, giữ căn hộ luôn trong tình trạng tốt, bảo dưỡng sơn sửa định kỳ tránh xuống cấp, do người thuê có thể không giữ gìn, mức giá thuê phải “rẻ”.
- Giá cho thuê phải thực sự rẻ dưới 4-5tr/ 1 tháng hoặc thuê 0 đồng, chỉ nộp phí điện nước dịch vụ tuỳ khu vực, giá cho thuê công khai không được thu thêm bất kỳ khoản nào phát sinh khác.
- Ban quản lý cần giám sát người thuê có đang sử dụng căn hộ không?
- Hợp đồng thuê cần được làm dựa trên căn cứ hợp đồng lao động của công nhân, đảm bảo đúng đối tượng người nhu cầu ở thực có hoàn cảnh khó khăn.
Giải pháp bán nhà ở xã hội do doanh nghiệp xây dựng:
Hình thức này đang chiếm chủ yếu số dự án NOXH hiện nay và cũng đang nhiều khó khăn bất cập nhất, cần chính sách sao cho hạn chế tối đa NOXH không cạnh tranh trực tiếp với Nhà ở thương mại bằng quy định rõ tiêu chuẩn nhà ở ( số lượng thang máy, thang bộ, gói nội thất cơ bản hay cao cấp? địa điểm xây nhà ). Cần lưu ý có cơ chế giám sát như sau:
- Hồ sơ Nhà ở xã hội phải công khai trên mạng internet cho dân kiểm tra, kết nối dữ liệu trên VNID, thuế, thu nhập.
- Chế tài phạt nặng nếu bán sai đối tượng.
- Ngân hàng cho Người thu nhập thấp vay ưu đãi lãi suất 1 năm đầu rất thấp ( theo quảng cáo từ 5-6% / năm nhưng những năm sau họ cũng phải đảm bảo đúng hợp đồng, không thể làm kiểu: huy động tiết kiệm 6%/1 năm nhưng cho vay lãi suất thả nổi tới bằng hoặc trên 12%/năm thì đẩy người thu nhập thấp vào thế khó, đã ưu đãi lãi suất thì thời gian phải dài tầm 5 năm.
- Ưu đãi cho Doanh nghiệp xây NOXH bằng việc cho vay lãi suất ưu đãi, cho DN xây nhà xã hội vào luồng xanh cấp phép các dự án khác, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn tiền sử dụng đất, giải ngân cho vay nhanh, đảm bảo dòng tiền cho doanh nghiệp, chấm điểm uy tín cho doanh nghiệp được ưu tiên những dự án trong Tỉnh, Thành phố sau này …, phê duyệt dự án đúng tiến độ cam kết, làm sao ưu đãi thực chất cho họ hoặc Luật hóa ưu đãi thì DN yên tâm làm lâu dài. Nếu thủ tục hành chính được tháo gỡ còn 60-90 ngày, Doanh nghiệp quay vòng vốn nhanh họ sẽ không tìm cách thu chênh hoặc thỏa thuận với bên “nhà đầu cơ”, và sản phẩm sẽ đến đúng người cần.
Mong rằng các chuyên gia làm chính sách cùng Ban ngành tập trung quan tâm hơn tới lực lượng lao động chính là công nhân khu công nghiệp, nhà máy (gồm cả người khuyết tật lao động phổ thông) họ không có tiền tích lũy cần vài trăm ngàn căn nhà thuê giá rẻ để ổn định cuộc sống, yên tâm lao động. Ban ngành xem xét sự cần thiết phải tách hẳn NOXH thành 2 nhóm để tránh lẫn lộn mục tiêu phát triển có những chính sách riêng phù hợp mới mang lại hiệu quả, huy động thêm chủ đầu tư xây căn hộ cho thuê giá rẻ, tránh tình trạng căn hộ xã hội xây xong cạnh tranh với căn hộ thương mại và đến sai người có nhu cầu hoặc nhà cho thuê giá quá cao công nhân không dám tới.
Huy Hà
