(ĐHVO). Tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh, trầm cảm có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của con người như dẫn tới khuyết tật, rối loạn thần kinh hay thậm chí tử vong.
Trầm cảm được cho là một căn bệnh vô cùng phổ biến trên thế giới. Theo thống kê của WHO, trên thế giới hiện có hơn 264 triệu người ở mọi lứa tuổi bị trầm cảm. Theo phân tích của các chuyên gia, trầm cảm khác với dao động tâm trạng thông thường và phản ứng cảm xúc ngắn ngủi trước những thách thức trong cuộc sống hàng ngày. Khi kéo dài và với cường độ vừa phải hoặc nặng, trầm cảm có thể trở thành một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng. Nó có thể khiến người bị ảnh hưởng rất nhiều và hoạt động kém trong công việc, ở trường và trong gia đình. Ở mức tồi tệ nhất, trầm cảm có thể dẫn đến tự tử.
Theo WHO, trầm cảm có thể được chia ra theo các mức độ nhẹ, trung bình và nặng tùy thuộc vào số lượng và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng biểu hiện. Một cá nhân với một giai đoạn trầm cảm nhẹ sẽ gặp một số khó khăn trong việc tiếp tục với các hoạt động xã hội và công việc thông thường nhưng có lẽ sẽ không ngừng hoạt động hoàn toàn. Trong giai đoạn trầm cảm nặng, người bệnh sẽ không thể tiếp tục với các hoạt động xã hội, công việc hoặc trong nước, ngoại trừ trong một phạm vi hạn chế. Ngoài ra, rối loạn rầm cảm còn được chia ra thành rối loạn trầm cảm tái phát và rối loạn trầm cảm lưỡng cực. Cụ thể:
Rối loạn trầm cảm tái phát: là loại rối loạn mà các giai đoạn trầm cảm như chán nản, mất hứng thú và thích thú, và giảm năng lượng dẫn đến hoạt động giảm dần lặp đi lặp lại trong ít nhất hai tuần. Nhiều người bị trầm cảm cũng bị các triệu chứng lo âu, rối loạn giấc ngủ và thèm ăn, và có thể có cảm giác tội lỗi hoặc giá trị bản thân thấp, kém tập trung và thậm chí các triệu chứng không thể giải thích bằng chẩn đoán y khoa.
Rối loạn cảm xúc lưỡng cực: loại trầm cảm này thường bao gồm cả giai đoạn hưng cảm và trầm cảm cách nhau bởi các giai đoạn của tâm trạng bình thường. Các cơn hưng cảm liên quan đến tâm trạng tăng cao hoặc cáu kỉnh, hoạt động quá mức, áp lực của lời nói, lòng tự trọng bị thổi phồng và giảm nhu cầu ngủ.
Trầm cảm được cho là kết quả của sự tương tác phức tạp của các yếu tố xã hội, tâm lý và sinh học. Những người đã trải qua các sự kiện bất lợi trong cuộc sống (thất nghiệp, mất người thân, chấn thương tâm lý) có nhiều khả năng phát triển trầm cảm. Ngược lại, trầm cảm có thể dẫn đến căng thẳng và rối loạn chức năng nhiều hơn và làm xấu đi tình hình cuộc sống của người bị ảnh hưởng và chính trầm cảm. Các chương trình phòng ngừa đã được chứng minh là làm giảm trầm cảm. Các phương pháp tiếp cận cộng đồng hiệu quả để ngăn ngừa trầm cảm bao gồm các chương trình tại trường học để tăng cường mô hình suy nghĩ tích cực ở trẻ em và thanh thiếu niên. Can thiệp cho cha mẹ của trẻ có vấn đề về hành vi có thể làm giảm các triệu chứng trầm cảm của cha mẹ và cải thiện kết quả cho con cái họ. Các chương trình tập thể dục cho người cao tuổi cũng có thể có hiệu quả trong phòng chống trầm cảm.
Đối với trầm cảm vừa và nặng, người bệnh có thể được áp dụng các phương pháp điều trị tâm lý như kích hoạt hành vi, trị liệu hành vi nhận thức (CBT) và tâm lý trị liệu giữa các cá nhân (IPT) hoặc thuốc chống trầm cảm như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) và thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCRI). Phương pháp điều trị tâm lý xã hội cũng có hiệu quả đối với trầm cảm nhẹ. Bên cạnh đó, thuốc chống trầm cảm có thể là một hình thức điều trị hiệu quả cho chứng trầm cảm trung bình nặng nhưng không phải là phương pháp điều trị đầu tiên cho các trường hợp trầm cảm nhẹ. Chúng không nên được sử dụng để điều trị trầm cảm ở trẻ em và không phải là phương pháp điều trị đầu tiên ở thanh thiếu niên, trong số đó chúng nên được sử dụng thận trọng hơn.
Tâm lý trị liệu là một trong những phương pháp điều trị trầm cảm nhẹ khá hiệu quả
(Ảnh: WHO)
Mặc dù đã có các phương pháp điều trị hiệu quả cho chứng rối loạn trầm cảm, tuy nhiên, từ 76% đến 85% người dân ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình không được điều trị căn bệnh này. Nguyên nhân là do thiếu nguồn lực, thiếu các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe được đào tạo và sự kỳ thị xã hội liên quan đến rối loạn tâm thần. Một rào cản khác đó là những đánh giá không chính sách của bác sĩ đối với người bệnh trầm cảm.
WHO cho biết, gánh nặng trầm cảm và các tình trạng sức khỏe tâm thần khác đang gia tăng trên toàn cầu. Trầm cảm là một trong những điều kiện ưu tiên được Chương trình Hành động Khoảng cách về sức khỏe tâm thần của WHO (mhGAP). Chương trình nhằm mục đích giúp các quốc gia tăng cường dịch vụ cho những người bị rối loạn tâm thần, thần kinh và sử dụng chất gây nghiện thông qua chăm sóc được cung cấp bởi các nhân viên y tế không phải là chuyên gia về sức khỏe tâm thần. WHO đã phát triển các hướng dẫn can thiệp tâm lý ngắn cho bệnh trầm cảm có thể được cung cấp bởi các giáo viên. Một ví dụ là Problem Management Plus, mô tả việc sử dụng kích hoạt hành vi, đào tạo thư giãn, điều trị giải quyết vấn đề và tăng cường hỗ trợ xã hội. Hơn nữa, Liệu pháp liên cá nhân nhóm (IPT) thủ công cho trầm cảm mô tả điều trị trầm cảm theo nhóm. Cuối cùng, Thinking Healthy bao gồm việc sử dụng liệu pháp nhận thức hành vi đối với trầm cảm chu sinh.
Như vậy, có thể thấy rằng, trầm cảm thực sự là một căn bệnh nguy hiểm, có những tác động nghiêm trọng đến thần kinh và sức khẻo con người. Chính vì vậy, khi nghi ngờ có các triệu chứng trầm cảm, chúng ta nên đến gặp bác sĩ sớm để có hướng điều trị tốt nhất.
Nguyễn Hoa
