(ĐHVO) Trong năm 2025, cụm từ “Vibe Coding” được Collins Dictionary bình chọn là “Từ của năm”, đánh dấu một bước ngoặt trong cách con người tương tác với công nghệ. Vibe Coding cho phép lập trình bằng ngôn ngữ tự nhiên, để AI diễn giải ý tưởng thành mã nguồn, giúp giảm đáng kể rào cản kỹ thuật. Với cộng đồng người khiếm thị tại Việt Nam, đây không chỉ là xu hướng công nghệ, mà còn là cơ hội để tiếp cận nghề nghiệp số theo cách dễ dàng và thực tế hơn. Trong nhiều năm, lập trình luôn được xem là thử thách với người khiếm thị. Họ không thiếu tư duy logic, nhưng việc nghe trình đọc màn hình xử lý hàng nghìn ký tự cú pháp khiến quá trình học và làm việc trở nên nặng nề. Một lỗi thiếu dấu ngoặc nhỏ cũng có thể khiến toàn bộ chương trình ngừng hoạt động, buộc lập trình viên phải dành hàng giờ để lần theo từng dòng code. Đây là rào cản lớn đối với những người vốn phải phụ thuộc hoàn toàn vào giọng đọc của máy tính. Sự xuất hiện của Vibe Coding mở ra cánh cửa mới. Những nền tảng như GitHub Copilot, Replit, Codeium hay Cocoding.ai cho phép người dùng mô tả ý tưởng bằng văn bản hoặc giọng nói, từ đó AI sẽ tự động sinh mã nguồn.
(Ảnh minh họa – nguồn: internet)
Thay vì phải tập trung vào cú pháp phức tạp, người khiếm thị có thể dành thời gian cho tư duy sản phẩm, cấu trúc logic và trải nghiệm người dùng. Điều này giúp họ rút ngắn khoảng cách với lập trình viên không khiếm thị, đồng thời tự tin hơn khi tham gia vào các dự án công nghệ. Theo báo cáo tại Hội thi Tin học toàn quốc dành cho người khiếm thị lần thứ III, năm 2025 có hơn 20.000 người khiếm thị trên cả nước tiếp cận công nghệ ở mức thành thạo. Bà Đinh Việt Anh, Phó Chủ tịch hội người mù Việt Nam, Trưởng ban tổ chức, cho biết nhiều người trong số đó đã sử dụng công nghệ để nâng cao năng lực nghề nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ massage, xoa bóp, tẩm quất, nơi họ có thể tự xây dựng website quản lý khách hàng, tối ưu hóa quy trình và giảm chi phí vận hành. Đây là ví dụ điển hình cho việc công nghệ, nếu được thiết kế phù hợp, có thể trở thành công cụ trao quyền hiệu quả. Tuy vậy, thị trường lao động cho người khiếm thị vẫn còn nhiều rào cản. Việt Nam hiện có khoảng 2 triệu người khiếm thị và chỉ 23,5% trong số họ có việc làm ổn định theo số liệu cập nhật năm 2025. Điều này đồng nghĩa với phần lớn người khiếm thị vẫn thất nghiệp hoặc làm các công việc không ổn định. Những con số này nhấn mạnh nhu cầu tạo ra các giải pháp công nghệ thực tế, dễ áp dụng, giúp họ mở rộng lựa chọn nghề nghiệp trong bối cảnh kinh tế số. Trong một cuộc trò chuyện gần đây, chúng tôi có dịp trao đổi với anh Đặng Mạnh Cường, Trưởng bộ phận Công nghệ Trợ giúp tại Trung tâm vì người mù Sao Mai để làm rõ quan điểm của anh về việc áp dụng AI trong việc hỗ trợ người khiếm thị lập trình. Anh Cường chia sẻ: “Tôi không muốn phụ thuộc quá nhiều vào AI và hiện tại cũng chưa có điều kiện hay thời gian để tìm hiểu sâu về lĩnh vực này.” Quan điểm của anh phản ánh một thực tế quan trọng AI mang lại lợi ích lớn, nhưng chất lượng sản phẩm cần được con người đánh giá. Nếu mã nguồn do AI tạo ra bị phân mảnh, người khiếm thị sẽ gặp khó khăn khi chỉnh sửa hoặc mở rộng tính năng. Các chuyên gia cũng cho rằng Vibe Coding nên được đưa vào giáo trình dành cho người khiếm thị theo cách có định hướng. Htecom, Vietnet ICT và các chương trình Hour of Code đang triển khai những khóa học phù hợp, kết hợp giữa kiến thức lập trình cơ bản, phương pháp đánh giá chất lượng mã nguồn và kỹ năng quản lý dự án. Điều này giúp học viên hiểu rằng AI chỉ là công cụ hỗ trợ, còn kiến thức nền tảng mới là yếu tố quyết định khả năng làm chủ sản phẩm. Trên thực tế, nhiều bạn trẻ khiếm thị tại Việt Nam đã bắt đầu thử nghiệm Vibe Coding trong các dự án cá nhân xây dựng website, làm ứng dụng ghi chép, hệ thống quản lý khách hàng cho các cơ sở dịch vụ. Họ nhận thấy AI giúp rút ngắn thời gian phát triển, nhưng để sản phẩm ổn định và chuyên nghiệp, họ vẫn cần rà soát lại từng tính năng, đặc biệt là các phần liên quan đến bảo mật và hiệu suất. Vì vậy, AI nên đóng vai trò hỗ trợ tăng tốc, chứ không thay thế toàn bộ quy trình lập trình. Để Vibe Coding trở thành công cụ thực sự hữu ích, cần sự phối hợp từ các bên liên quan. Các tổ chức hỗ trợ người khiếm thị cần xây dựng hệ thống tài liệu dễ tiếp cận, mở các khóa đào tạo thực hành và tạo điều kiện để học viên tiếp cận công nghệ mới. Các doanh nghiệp bắt buộc phải đánh giá năng lực người khiếm thị dựa trên hiệu quả công việc, kỹ năng và kinh nghiệm, thay vì dựa vào khiếm khuyết. Thông điệp này đại diện cho cộng đồng người khiếm thị: hãy phỏng vấn, làm việc và giao nhiệm vụ cho họ giống như bất kỳ nhân viên nào khác trong công ty, không phân biệt chỉ vì họ khiếm thị. Quan trọng hơn, người khiếm thị cần được trang bị tâm thế chủ động: học để hiểu, làm để kiểm soát, không phụ thuộc tuyệt đối vào công nghệ. Để đảm bảo tính bền vững, cần thiết lập cơ chế liên ngành: lồng ghép Vibe Coding vào chương trình đào tạo nghề, hỗ trợ thiết bị tiếp cận cho học viên khiếm thị và xây dựng quy trình kiểm định sản phẩm do AI TẠO ra trước khi đưa vào sử dụng. Nếu được triển khai đúng hướng, Vibe Coding có thể trở thành chìa khóa giúp người khiếm thị bước vào thị trường lao động số với tâm thế tự tin hơn, chủ động hơn và bình đẳng hơn. Công nghệ không chỉ thay đổi cách làm việc, mà còn mở ra cơ hội mới để họ khẳng định giá trị của mình trong xã hội. Đây không chỉ là câu chuyện về lập trình, mà là câu chuyện về quyền được tiếp cận, được lựa chọn và được phát triển điều mà bất kỳ ai cũng xứng đáng được hưởng. Hưng Nguyên (theo CTV Cường Nguyễn)
