Tóm tắt

Xây dựng nông thôn mới là một chủ trương có tính chiến lược của Đảng và Nhà nước ta nhằm xây dựng nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất. Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng mà trực tiếp là cấp ủy địa phương. Tân Kỳ là một huyện nông nghiệp, miền núi, nằm ở phía Tây bắc tỉnh Nghệ An. Trong những năm vừa qua, tổ chức Hội nông dân cơ sở trong huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An đã bước đầu phát huy vai trò trong xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của tổ chức Hội nông dân cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

1. Đặt vấn đề

Xây dựng nông thôn mới (XDNTM) là một chủ trương có tính chiến lược của Đảng và Nhà nước ta nhằm xây dựng nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch, xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường, đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng mà trực tiếp là cấp ủy địa phương. Trong đó, tổ chức Hội nông dân cơ sở là trung tâm và nòng cốt cho phong trào nông dân và công cuộc xây dựng nông thôn mới; là nơi trực tiếp tuyên truyền, vận động, tổ chức hội viên, nông dân thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và Chương trình mục tiêu quốc gia về XDNTM.

Tân Kỳ là một huyện nông nghiệp, miền núi, nằm ở phía Tây bắc tỉnh Nghệ An. Trong những năm vừa qua, tổ chức Hội nông dân cơ sở trong Huyện đã bước đầu phát huy vai trò trong XDNTM: Là lực lượng nòng cốt trong tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, hội viên, nông dân; tham gia xây dựng hạ tầng kinh tế – xã hội, tổ chức tư vấn, hỗ trợ hội viên, nông dân áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập, xây dựng đời sống văn hóa, thực hiện pháp lệnh dân chủ ở cơ sở; tham gia giám sát, phản biện xã hội, tham mưu cho cấp ủy đảng, chính quyền cùng cấp về XDNTM, góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của cư dân nông thôn Tân Kỳ.

Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của tổ chức Hội nông dân cơ sở trong XDNTM ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An còn nhiều hạn chế, bất cập. Tình trạng tuyên truyền, vận động “chay” còn rất phổ biến, chưa đáp ứng được những nhu cầu bức thiết của hội viên, nông dân về vốn, vật tư, máy móc, thiết bị, khoa học kỹ thuật, thị trường tiêu thụ sản phẩm… để phát triển sản xuất, kinh doanh, nâng cao thu nhập, cải thiện cuộc sống. Chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động chưa cao; nội dung, phương thức hoạt động vẫn chung chung, hình thức, trình độ cán bộ Hội nông dân cơ sở chưa đáp ứng yêu cầu. Tổ chức Hội nông dân cơ sở (HNDCS) thực sự phát huy được vai trò “trung tâm, nòng cốt” trong phát triển nhân dân và XDNTM ở địa phương. Do đó, nhận thức của cán bộ, hội viên, nông dân về XDNTM chưa đầy đủ, chưa phát huy được vai trò chủ thể trong quá trình thực hiện. Trong khi đó, mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và XDNTM đòi hỏi ngày càng cao, những tiêu chí khó khăn nhất về nông thôn mới vẫn chưa hoàn thành.

2. Vai trò của Hội nông dân cơ sở trong xây dựng nông thôn mới

Khoản 2, Điều 9 Hiến pháp năm 2013 ghi nhận Hội Nông dân Việt Nam (NDVN) là “tổ chức chính trị – xã hội được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, hội viên tổ chức mình; cùng các tổ chức thành viên khác của Mặt trận phối hợp và thống nhất hành động trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”. Hội NDVN có vai trò tập hợp đoàn kết nông dân, xây dựng giai cấp nông dân vững mạnh về mọi mặt, xứng đáng là lực lượng tin cậy trong khối liên minh vững chắc công, nông, trí, bảo đảm thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Tổ chức cơ sở hội có vị trí vai trò rất quan trọng: là nền tảng của Hội ở cơ sở, là cầu nối giữa Hội với hội viên, nông dân, là nơi trực tiếp thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng chính sách, pháp luật của Nhà nước và nghị quyết, chỉ thị của Hội cấp trên; là nơi rèn luyện, giáo dục, kết nạp hội viên, là cầu nối giữa Đảng với nông dân, tuyên truyền vận động nông dân vào Hội; nắm bắt và phản ánh tâm tư, nguyện vọng chính đáng của hội viên, nông dân với Đảng, chính quyền; là cấp cuối cùng trong tổ chức hội.

Là đoàn thể chính trị – xã hội của giai cấp nông dân, Hội NDVN có vai trò quan trọng trong việc tổ chức vận động hội viên, nông dân tích cực tham gia góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Vai trò của Hội Nông dân cơ sở trong xây dựng NTM thể hiện ở nhiều hoạt động, nhưng tập trung ở những nội dung cơ bản sau:

– Hội Nông dân cơ sở là lực lượng nòng cốt, trực tiếp tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về xây dựng nông thôn mới;

– Vận động, tổ chức hội viên, nông dân tham gia xây dựng hạ tầng kinh tế – xã hội nông thôn;

– Vận động, tổ chức hội viên, nông dân chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, tổ chức sản xuất, nâng cao thu nhập;

– Vận động hội viên, nông dân tham gia cuộc vận động “Toàn dân tham gia xây dựng đời sống văn hóa”, xây dựng gia đình văn hoá, tham gia xây dựng làng, xã văn hoá.

3. Thực trạng vai trò của Hội nông dân cơ sở trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An

3.1. Vai trò của Hội Nông dân trong tuyên truyền, vận động xây dựng nông thôn mới góp phần phát triển kinh tế xã hội của địa phương

Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng Nông thôn mới, cùng với phong trào “cả nước chung tay xây dựng Nông thôn mới”, Hội Nông dân Việt Nam là trung tâm và nòng cốt cho phong trào nông dân và công cuộc xây dựng Nông thôn mới. Tuy nhiên, các cấp Hội Nông dân Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập cả về tổ chức bộ máy, cán bộ cũng như nội dung và phương thức hoạt động còn chung chung, hình thức. Tình trạng tuyên truyền, vận động “chay” còn phổ biến, chưa đáp ứng được những nhu cầu bức thiết của hội viên, nông dân như: về vốn, vật tư, máy móc, thiết bị; khoa học kỹ thuật, thị trường tiêu thụ sản phẩm,… để phát triển sản xuất, kinh doanh.

3.2. Vai trò của Hội Nông dân trong tham gia thành lập Ban quản lý xây dựng nông thôn mới

Để làm tốt công tác tổ chức tuyên truyền phổ biến sâu rộng trong cán bộ, hội viên và nông dân về chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về xây dựng Nông thôn mới để người nông dân nhận thức đúng và đồng thuận tham gia và giám sát thực hiện, việc cần thiết là phải thành lập các Ban quản lý xây dựng nông thôn mới ở mỗi thôn, xóm, địa bàn dân cư. Qua thực tế điều tra ở 3 xã Đồng Văn, Tân Hương, Hương Sơn, cho thấy ở các thôn đều đã thành lập Ban quản lý xây dựng Nông thôn mới do đồng chí Trưởng thôn làm trưởng Ban, thành viên là các đồng chí chi hội trưởng đoàn thể, những người có uy tín trong cộng đồng dân cư. 100% số thôn đều có cán bộ chi hội nông dân tham gia. Ban quản lý thôn là do cộng đồng dân cư họp, bàn bạc và bầu ra, đại diện cho người dân tại thôn. Đại diện được bầu ra là những người có uy tín, kinh nghiệm, có tinh thần trách nhiệm, am hiểu và có năng lực tham gia xây dựng Nông thôn mới ở tại địa phương. Ban quản lý xây dựng nông thôn mới có trách nhiệm thực hiện tốt công tác dân chủ ở cơ sở, triển khai phổ biến chương trình, đề án đến người dân; hạch toán cụ thể kinh phí các công trình hạ tầng của thôn; có kế hoạch huy động nguồn vốn để đảm bảo thực hiện các hạng mục đầu tư theo đúng tiến độ quy định; đồng thời chịu trách nhiệm là chủ đầu tư các hạng mục công trình của thôn.

Sự tham gia của Hội Nông dân trong Ban quản lý xây dựng Nông thôn mới chính là cầu nối giữa người nông dân với cấp ủy, chính quyền cơ sở, đảm bảo tính công khai, dân chủ trong xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

3.3. Vai trò của Hội Nông dân trong tham gia thảo luận chiến lược phát triển nông thôn mới

Trong chiến lược phát triển nông thôn mới, việc lấy ý kiến của người dân là hết sức quan trọng, nhằm đảm bảo quyền lợi của người nông dân trước mắt và lâu dài, ngay chính tại mảnh đất sinh sống của họ. Trong đó, vai trò của Hội Nông dân là người đại diện cho quyền, lợi ích chính đáng của của giai cấp nông dân, với khả năng, trình độ, kinh nghiệm và sự hiểu biết của mình có trách nhiệm đóng góp ý kiến, bàn bạc, thảo luận các vấn đề có liên quan đến chiến lược phát triển nông thôn mới.

Ban quản lý xây dựng nông thôn mới có trách nhiệm tổ chức các cuộc họp để bàn bạc, thống nhất với người dân về việc triển khai, thực hiện các nội dung, công việc có liên quan trong thời gian tới. Các cuộc họp đều mang tính dân chủ, người dân ai cũng có thể tham gia ý kiến. Nội dung đều được công khai, lấy ý kiến dân chủ. Ai cũng có quyền đưa ra ý kiến của mình, cung cấp những thông tin liên quan đến từng cá nhân, ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống sinh hoạt, sản xuất của họ. Điều đó, giúp cho người dân phát huy được năng lực của mình, tích cực tham gia vào các hoạt động của thôn, xóm, của xã, của huyện. Đây là nhân tố rất quan trọng đảm bảo tính bền vững trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Tân Kỳ.

3.4. Vai trò của Hội nông dân trong lập kế hoạch và quy hoạch xây dựng nông thôn mới

Hội Nông dân các cấp chủ động tham gia phối hợp với Chính quyền, ngành chuyên môn rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch trên địa bàn nông thôn; bố trí sử dụng đất đai phù hợp; tham gia quy hoạch phát triển các khu dân cư mới và chỉnh trang các khu dân cư hiện có theo hướng văn minh, bảo tồn được bản sắc văn hóa, tránh các nguy cơ thiên tai. Đồng thời, vận động cán bộ, hội viên, nông dân phát huy vai trò nòng cốt trong việc tham gia đóng góp ngày công lao động, hiến đất để thực hiện quy hoạch các khu dân cư, giám sát việc thực hiện quy hoạch ở địa phương.

Công tác lập quy hoạch xây dựng nông thôn mới: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới đứng ra đại diện cho xã tổ chức đứng ra tổ chức việc thực hiện các kế hoạch phát triển cộng đồng dân cư, ưu tiên theo hướng: Tiêu chí nào, công trình nào dễ làm, có khả năng làm được và khả năng đạt được kết quả cao thì triển khai làm trước; triển khai làm từ đồng về nhà, từ nhà ra ngõ; xã làm công trình của xã, thôn làm công trình của thôn, xóm làm công trình của xóm. Theo hướng ưu tiên trên, tất cả mọi công việc trước khi triển khai đều được đưa ra bàn bạc, trao đổi và đi đến thống nhất tại các cuộc họp dân ở thôn, xóm và được tổng hợp, xây dựng thành khung kế hoạch cụ thể.

Công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới: Trong mọi hoạt động liên quan đến phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương thì chính người dân hơn ai hết là người hiểu nhất về các điều kiện sinh hoạt, sản xuất, tập quán văn hóa nơi họ sinh sống. Vì thế, khi định hướng và hướng dẫn người dân tham gia lập quy hoạch phát triển thôn, xóm, cơ quan tư vấn cần biết áp dụng những kinh nghiệm và hiểu biết của nghười dân để khai thác vào các nội dung hoạt động tại đơn vị đó. Sự tham gia của người dân vào các hoạt động khảo sát, thiết kế là rất quan trọng, cùng với Ban quản lý và đơn vị tư vấn đã phối hợp thực hiện công tác chuẩn đoán, xác định rõ tình hình của địa phương nói chung và các vấn đề về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường,…của từng địa bàn thôn, xóm nói riêng để đề ra phương án lập quy hoạch phù hợp.

Không những vậy, vai trò của Hội Nông dân trong công tác lập quy hoạch còn được thể hiện tại các cuộc họp lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức và người dân trên địa bàn, cắm mốc, đánh giá hiện trạng, những truyền thống, đặc điểm riêng có của vùng, miền, nhất là khu vực dân tộc thiếu số, đóng góp ý kiến tham gia vào bản quy hoạch,…Tuy nhiên, công tác giám sát thực hiện quy hoạch vẫn chưa thể hiện rõ vai trò của Hội cũng như vai trò của các tổ chức đoàn thể khác một phần do trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ Hội Nông dân còn hạn chế, sự hiểu biết về quy hoạch hầu như không có, phần khác do thời gian triển khai thực hiện quy hoạch thường kéo dài.

3.5. Vai trò của Hội Nông dân trong việc phát triển kinh tế ở nông thôn

Tình hình kinh tế của huyện Tân Kỳ nói chung và các xã Đồng Văn, Tân Hương, Hương Sơn nói riêng, trong những năm gần đây có bước tăng trưởng mạnh, thể hiện ở đời sống của người dân đã được nâng cao cả về vật chất lẫn tinh thần. Tỷ lệ hộ nghèo ngày càng giảm, hộ khá giầu ngày càng tăng. Trong đó, có sự đóng góp không nhỏ vai trò của Hội Nông dân trong tuyên truyền, vận động và tổ chức các phong trào thi đua sản xuất kinh doanh giỏi, tư vấn giúp đỡ, tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây dựng và tham gia các dự án, mô hình phát triển kinh tế, tín chấp tạo nguồn vốn vay cho nông dân, đoàn kết tương trợ giúp đỡ lẫn nhau trong sản xuất cũng như trong đời sống, đảm bảo giảm nghèo bền vững và làm giàu chính đáng. Một số hoạt động như: Tổ chức các lớp tập huấn và đào tạo ứng dụng kỹ thuật trong các mô hình kinh tế cho cán bộ, hội viên và người dân; Hỗ trợ cho nông dân kinh phí thực hiện các mô hình, dự án sản xuất; Đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước;…

Những năm gần đây, bộ mặt nông thôn của huyện Tân Kỳ đã có nhiều chuyển biến, thay đổi tích cực, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể, số hộ khá, giàu ngày càng tăng, đời sống của của người dân không ngừng được cải thiện. Trong đó, vai trò của Hội Nông dân đóng góp đáng kể với phong trào nông dân thi đua “sản xuất kinh doanh giỏi”, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững, do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam cùng với Bộ Nông Nghiệp và phát triển nông thôn phát động trên quy mô cả nước. Đến nay, đã trở thành phong trào hành động, xuyên suốt của giai cấp nông dân, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế – xã hội theo đường lối đổi mới của Đảng. Trong những năm qua, tổ chức Hội Nông dân huyên Tân Kỳ đã tổ chức hưởng ứng mạnh mẽ, tập trung chỉ đạo thực hiện sâu rộng trên địa bàn huyện. Kết quả, đã đạt được nhiều thành tích đáng kích lệ, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên quê hương vùng cao Tân Kỳ. Các hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi đã trở thành hạt nhân của phong trào chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông – lâm nghiệp, xây dựng đời sống văn hóa, đoàn kết, giúp nhau xóa đói, giảm nghèo, ổn định chính trị ở nông thôn, từng bước xây dựng nông thôn mới, góp phần đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa nông nghiệp – nông thôn những năm tiếp theo.

3.6. Vai trò của Hội Nông dân trong huy động nguồn lực để xây dựng nông thôn mới

Trong xây dựng Nông thôn mới, cơ sở hạ tầng không những làm thay đổi diện mạo nông thôn, thúc đẩy sản xuất và phát triển kinh tế mà còn là điều kiện thuận lợi nâng cao đời sống tinh thần cho người dân. Thực tế, kết cấu hạ tầng nông thôn như đường giao thông nội thôn, liên thôn, liên xã, đường nối các khu dân cưvới hệ thống giao trục giao thông; đường nội đồng; hệ thống thủy lợi, hệ thống điện lưới, trường học, chợ nông thôn, các công trình nhà văn hóa,… được xếp thứ tự là các hạng mục ưu tiên cần được phát triển để đáp ứng với yêu cầu cần thiết của đời sống sản xuất và sinh hoạt của người dân. Tân Kỳ là huyện miền núi còn nhiều khó khăn, việc đầu tư xây dựng nông thôn mới rất nhiều nguồn lực để thực hiện. Do vậy, huyện Tân Kỳ đã chủ động ưu tiên dành nguồn ngân sách thỏa đáng tập trung cho xây dựng nông thôn mới, đồng thời kêu gọi các cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân trong và ngoài huyện chung tay đóng góp, ủng hộ xây dựng nông thôn mới.

Hội Nông dân với vai trò của mình cũng đã tích cực kêu gọi sự ủng hộ giúp đỡ từ các tổ chức Hội Nông dân trong tỉnh và các hộ gia đình sản xuất kinh doanh giỏi trong và ngoài huyện. (Năm 2021, đã kêu gọi ủng hộ được 970 triệu đồng – theo Báo cáo của Hội Nông dân huyện). Bên cạnh đó, Hội Nông dân các cấp đã tập trung tuyền tuyền, vận động cán bộ, hội viên nông dân trực tiếp tham gia đóng góp ngày công lao động, đóng góp tiền của, hiến đất,…để làm đường, làm nhà văn hóa thôn,…

Trong quá trình xây dựng làm đường nội thôn, liên thôn như đổ bê tông mặt đường, vận chuyển vật liệu xây dựng, san lấp mặt bằng, tham gia lao động theo mức khoán khối lượng đều do người dân trong thôn thực hiện, phần còn lại là thuê nhân công ở bên ngoài. Hội viên nông dân và người dân đã tham gia đóng góp công lao động vào xây dựng các công trình là 567 lượt người, với tổng số 11.090 ngày công lao động, tổng trị giá là 1.109 triệu đồng. Trong đó, công làm đường giao thông nội thôn, liên thôn thu hút đông đảo lượng cán bộ hội viên nông dân tham nhất. Qua đó, cho thấy người dân đã có nhận thức cao trong việc đóng góp xây dựng nông thôn mới của địa phương, nơi mình sinh sống, góp phần quan trọng đẩy nhanh tiến trình xây dựng, hoàn thành các hạng mục công trình hạ tầng nông thôn. Điều đó cũng đã khẳng định rõ hơn vai trò của Hội Nông dân trong việc vận động nông dân hăng hái tham gia xây dựng nông thôn mới.

3.7. Vai trò của Hội Nông dân trong công tác giám sát xây dựng nông thôn mới

Hội Nông dân cùng các tổ chức đoàn thể tham gia Ban giám sát cùng với đại diện người dân đã giám sát từng nội dung cụ thể, trong quá trình thi công các hạng mục công trình từ kiểm tra chất lượng vật tự cho đến chất lượng, kỹ thuật, mỹ thuật. Có thể nói, qua quá trình thực hiện nhiệm vụ giám sát giúp cho cán bộ, hội viên nông dân phát huy được tính tự chủ cũng như trách nhiệm của mình trong mọi hoạt động xây dựng nông thôn mới tại địa phương, bảo đảm sự công bằng, dân chủ, công khai, minh bạch trong xây dựng nông thôn mới ở xã, ở thôn.

3.8. Vai trò của Hội Nông dân trong nghiệm thu và quản lý sử dụng các công trình

Sau khi nghiệm thu, thanh quyết toán các công trình, chủ đầu tư bàn giao cho UBND xã để giao cho tổ chức, cá nhân có trách nhiệm quản lý sử dụng (hình thức bàn giao là bàn giao tay ba: Chủ đầu tư – bên thi công – người hưởng lợi), đồng thời bàn giao toàn bộ hồ sơ, tài liệu có liên quan đến công trình cho UBND xã; sau khi hoàn việc bàn giao sẽ đưa công trình chính thức vào sử dụng. Về cơ bản, các công trình được hình thành trong quá trình xây dựng Nông thôn mới tại địa phương đều được bàn giao cho các tổ chức trong xã quản lý và sử dụng một cách có hiệu quả, trong đó có vai trò của Hội Nông dân.

4. Đánh giá chung về vai trò của Hội Nông dân trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An

Hội Nông dân từ huyện đến cơ sở đã luôn bám sát chủ trương, Nghị quyết của Đảng, sự lãnh chỉ đạo của Ban thường vụ Huyện ủy, Thường trực Hội Nông dân tỉnh chủ động phối hợp với chính quyền, các ban ngành, đoàn thể tổ chức tuyên truyền, vận động cán bộ hội viên nông dân tích cực tham gia thực hiện chương trình xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn. Trong đó:

– Công tác tuyền truyền, giáo dục, đào tạo bồi dưỡng được chú trọng, góp phần nâng cao nhận thức, kiến thức cho hội viên nông dân về xây dựng Nông thôn mới. Với nhiều hình thức tuyên truyền phong phú, đa dạng, đã làm cho cán bộ, hội viên nông dân nhận thức rõ vai trò trung tâm, nòng cốt của mình trong các phong trào nông dân và trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, từ đó, chủ động tích cực tham gia thực hiện.

– Đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước mà trọng tâm là phong trào thi đua “nông dân sản xuất kinh doanh giỏi”. Qua đó, nhiều hộ gia đình hội viên nông dân đã mạnh dạn, tích cực chủ động phát triển kinh tế, xây dựng các mô hình, dự án sản xuất kinh doanh có hiệu quả, đem lại thu nhập cao, góp phần nâng cao đời sống của nông dân. Đặc biệt, làm thay đổi nhận thức của nhiều nông dân không trông chờ ỷ lại, quyết tâm vươn lên thoát nghèo làm giàu chính đáng; Hăng hái tham gia xây dựng nông thôn mới theo chủ trương, nghị quyết của Đảng đã đề ra.

– Công tác xây dựng tổ chức hội thường xuyên được quan tâm củng cố, kiện toàn, góp phần xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở ngày càng vững chắc.

– Tuyên truyền, vận động hội viên nông dân đóng góp tiền của, ngày công lao động, hiến đất đai,… để xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, qua đó góp phần là thay đổi diện mạo của nông thôn.

Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của tổ chức Hội nông dân cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập:

–  Tài liệu tuyên truyền, hướng dẫn triển khai cho Chương trình nông thôn mới còn thiếu, chưa đa dạng; đặc biệt là tuyên tuyền trực quan như panô, áp phích, khẩu hiệu chưa được quan tâm đúng mức dẫn đến hiệu quả công tác tuyên truyền còn có những hạn chế nhất định, chưa thực sự đến được với đông đảo quần chúng nhân dân, một bộ phận cán bộ và nhân dân chưa nhận thức đúng, đầy đủ về xây dựng nông thôn mới còn tư tưởng xã trông chờ huyện, coi chương trình xây dựng nông thôn mới là một chương trình đầu tư từ ngân sách, chưa phát huy nội lực của địa phương nhất là của cộng đồng dân cư.

–  Xây dựng nông thôn mới là một lĩnh vực tổng hợp, toàn diện được thực hiện đồng loạt ở tất cả các xã trong huyện, khối lượng công việc nhiều, cần nhiều nhân lực, vật lực và thời gian, đòi hỏi đội ngũ cán bộ tham gia phải có năng lực và kinh nghiệm. Tuy nhiên, đội ngũ cán bộ xã tham gia công tác xây dựng nông thôn mới không có tính chuyên nghiệp, kiêm nhiệm, thiếu kinh nghiệm nên việc tổ chức thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong việc triển khai, chỉ đạo thực hiện. Vì vậy tiến độ thực hiện các nội dung đề ra còn chậm, nhất là công tác nắm thực trạng của địa phương để xây dựng Đề án, Đồ án quy hoạch xây dựng nông thôn mới cấp xã, rà soát kết quả thực hiện chương trình hàng năm theo định kỳ.

–  Công tác quy hoạch cần phải đi trước một bước, tuy nhiên hiện còn thiếu các quy hoạch chi tiết, quy hoạch lĩnh vực, quy hoạch ngành do vậy khi thực hiện xây dựng nông thôn mới gặp không ít trở ngại.

–  Tiến độ giải phóng mặt bằng, thi công một số công trình xây dựng cơ bản ở các xã còn chậm. Một số đơn vị tư vấn, nhà thầu năng lực còn hạn chế, nghiệp vụ thanh quyết toán công trình của cán bộ xã còn nhiều sai sót, lúng túng ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư.

–  Trong sản xuất nông lâm ngư nghiệp, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi còn chậm, sản xuất hàng hoá còn nhỏ lẻ, việc đưa khoa học kỹ thuật, đưa giống mới vào sản xuất còn hạn chế. Một số mô hình khuyến nông, khuyến lâm được đầu tư trên địa bàn chưa được nhân dân hưởng ứng tích cực và nhân rộng. Năng suất, sản lượng cây trồng đạt thấp so với xuất đầu tư, chỉ tiêu phát triển một số lĩnh vực không ổn định, thiếu bền vững.

–  Việc phát triển kinh tế tập thể, kinh tế trang trại, gia trại chưa tích cực, công tác hướng dẫn, tư vấn còn hạn chế. Công tác thành lập mới Hợp tác xã, tổ hợp tác, còn chậm, hoạt động của các HTX, Tổ hợp tác xã chưa thực sự hiệu quả, chưa thúc đẩy được vai trò chủ đạo của kinh tế tập thể.

* Nguyên nhân:

– Nguyên nhân khách quan:

+ Do địa phương là huyện miền núi, xuất phát điểm thấp, địa hình phức tạp, đi lại khó khăn, kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ.

+ Một số xã vùng sâu dân cư thưa thớt, chủ yếu là đồng bào các dân tộc thiểu số, mặt dân trí không đồng đều, cơ bản còn thấp.

+ Công nghiệp bước đầu đã phát triển, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ  phát triển chậm chưa xứng tầm, chủ yếu là sản xuất nông lâm nghiệp, trong sản xuất nông nghiệp, cơ bản vẫn phụ thuộc nhiều vào thời tiết.

+ Nguồn lực hỗ trợ đầu tư cho địa phương còn hạn chế. Kinh phí hoạt động và điều kiện làm việc của cán bộ hội, nhất là ở cơ sở còn hạn chế và thiếu thốn.

– Nguyên nhân chủ quan:

+ Công tác tham mưu của Hội Nông dân cho cấp ủy, chính quyền địa phương, Ban chỉ đạo các cấp, Ban quản lý xã còn có mặt hạn chế.

+ Công tác phối hợp với các ban ngành, với cấp uỷ, chính quyền, đoàn thể ở cơ sở chưa được chặt chẽ, còn thiếu chủ động, chưa đi vào chiều sâu.

+ Công tác tuyên truyền, vận động của các cấp hội có mặt còn hạn chế, chưa được sâu rộng, hiệu quả chưa cao; nội dung còn dàn trải, thiếu trọng tâm, trọng điểm; hình thức còn khô cứng, chưa linh hoạt, có nơi, có lúc chưa phù hợp với phong tục, tập quán của vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

+ Một bộ phận nông dân chưa nhận thức đầy đủ mục tiêu xây dựng nông thôn mới, chưa thấy được vai trò, trách nhiệm của mình trong các hoạt động của cộng đồng. Công tác giải phóng mặt bằng còn gặp nhiều khó khăn, việc tranh chấp, lấn chiếm đất rừng còn diễn ra, tình trạng đơn thư khiếu kiện vượt cấp còn xẩy ra, dẫn đến nguy cơ mất an ninh trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn dân cư.

+ Các phong trào nông dân có mặt còn hạn chế; số hộ nông dân SXKD giỏi chưa nhiều; 1 số mô hình kinh tế chưa thực sự rõ nét, hiệu quả kinh tế chưa cao; những mô hình có hiệu quả thì chưa nhân rộng ra được. Việc giúp đỡ hộ hội viên nghèo còn ở mức độ.

+ Số hộ nông dân tham gia thực hiện chủ trương phát triển sản xuất hàng hóa tập trung của huyện chưa nhiều; bên cạnh đó, còn một số hộ nông dân chưa mạnh dạn áp dụng khoa học kỹ thuật; vẫn còn nhiều hộ nông dân còn có tư tưởng trông chờ ỷ lại, chưa muốn thoát nghèo.

+ Tổ chức, bộ máy của các cấp hội chưa thường xuyên được củng cố kiện toàn; tỷ lệ thu hút tập hợp nông dân có nơi còn hạn chế; chất lượng sinh hoạt chưa cao, nội dung còn nghèo nàn, chưa hướng nhiều đến lợi ích của hội viên; chức Đội ngũ cán bộ Hội có mặt chưa tích cực, chưa nhiệt tình, đôi lúc chưa sâu sát nắm bắt tình hình tư tưởng của hội viên nông dân, trình độ, kỹ năng tuyên truyền còn hạn chế, nhất là đội ngũ cán bộ hội ở cơ sở và chi hội.

+ Việc tổ chức đánh giá ở cơ sở để rút ra những kinh nghiệm tốt, cách làm hay, những hạn chế, yếu kém; phổ biến kinh nghiệm hay, đề xuất những biện pháp khắc phục những hạn chế, yếu kém chưa được thường xuyên, liên tục. Chế độ thông tin, báo cáo của một số cơ sở còn chậm, kém chất lượng vì vậy ảnh hưởng không nhỏ đến công tác tổng hợp, tham mưu và điều hành Chương trình.

5. Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của Hội nông dân trong xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An

Nhằm nâng cao vai trò của Hội Nông dân góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu xây dựng NTM trên địa bàn huyện Tân Kỳ, đề xuất một số giải pháp cụ thể như sau:

5.1. Giải pháp về tuyên tuyền giáo dục chính trị tư tưởng

Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, hội viên dân với sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn. Trong đó, tập trung tuyên truyền sâu rộng nội dung Nghị quyết số 26 ngày 05/8/2015 của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về “nông nghiệp, nông dân, nông thôn” (nay là Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 16/6/2022, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045); các chương trình của Chính phủ về xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới để cán bộ, hội viên nông dân hiểu rõ nội dung xây dựng nông thôn mới và chủ động tự giác tham gia, đồng thời để tranh thủ sự hỗ trợ của doanh nghiệp trong và ngoài huyện, thu hút hợp tác quốc tế…

Đẩy mạnh việc đa dạng hóa các hình thức thông tin, tuyên truyền như thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, báo, đài, phát thanh, truyền hình, bảng tin, tờ rơi, băng zôn, khẩu hiệu, áp píc; thông qua sinh hoạt chi, tổ hội; lồng ghép các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, hội thi, hội thảo,… Thường xuyên cập nhật, đưa tin về các mô hình, các điển hình tiên tiến, sáng kiến, kinh nghiệm hay về xây dựng nông thôn mới trên các phương tiện thông tin đại chúng để phổ biến và nhân rộng các mô hình này.

Mở cuộc vận động về xây dựng nông thôn mới, cần phải quán triệt xây dựng nông thôn mới là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên của các cấp, các ngành để huy động cả hệ thống chính trị và toàn xã hội tham gia, trong đó cấp ủy Đảng, chính quyền đóng vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện, người nông dân đóng vai trò chủ thể cùng với Hội Nông dân và các tổ chức chính trị – xã hội khác tham gia xây dựng nông thôn mới.

5.2. Giải pháp về nâng cao vai trò, trách nhiệm của Hội Nông dân

Tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả “Phong trào nông dân thi đua sản xuất kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau xóa đói giảm nghèo và làm giàu chính đáng”. Phấn đấu để phong trào có bước phát triển mới về chất, làm xuất hiện ngày càng nhiều hộ nông dân sản xuất kinh doanh giỏi với các tố chất mới. Để nâng cao chất lượng và hiệu quả phong trào, trong những năm tới, các cấp Hội Nông dân tập trung thực hiện tốt các giải pháp sau:

– Tổ chức mở rộng các hoạt động dịch vụ, tư vấn hỗ trợ nông dân: Dịch vụ cung ứng thiết bị, vật tư nông nghiệp và tiêu thụ sản phẩm hàng hóa cho nông dân; Dịch vụ hỗ trợ thông tin; Dịch vụ hỗ trợ nông dân xây dựng thương hiệu sản phẩm hàng hoá;…

– Xây dựng mô hình trình diễn để nông dân tham quan học tập. Cách tiếp cận tốt nhất đối với nông dân là học tập qua các mô hình trình diễn cụ thể bằng phương pháp “cầm tay chỉ việc”.

– Mở rộng quy mô tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân. Chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân phải gắn liền với hoạt động sản xuất của họ và được xuất phát từ những khâu đơn giản và thực tế trên đồng ruộng, chuồng trại.

– Vận động, hướng dẫn nông dân tham gia “liên kết 5 nhà”, các hình thức kinh tế tập thể, hợp tác, liên kết sản xuất và tiêu thụ hàng hóa trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

– Vận động nông dân đẩy nhanh quá trình tích tụ ruộng đất, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, tạo ra sản phẩm nông nghiệp có giá trị và khả năng cạnh tranh cao hơn; hình thành những vùng sản xuất hàng hoá tập trung.

5.3. Giải pháp về tổ chức tham gia thực hiện một số tiêu chí xây dựng nông thôn mới

– Hội Nông dân các cấp tham gia xây dựng và tổ chức giám sát việc thực hiện quy hoạch tại địa phương để bảo vệ quyền lợi chính đáng của nông dân và góp phần tạo ra môi trường nông thôn mới bền vững.

– Phổ biến, tuyên truyền rộng rãi trong hội viên, nông dân Chương trình xây dựng nông thôn mới của Chính phủ và Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới.

– Tham gia xây dựng hạ tầng kinh tế – xã hội: Vận động nông dân đóng góp công sức tham gia xây dựng và duy tu, bảo dưỡng cơ sở hạ tầng nông thôn. Tham gia tổ chức thực hiện xây dựng đường giao thông liên thôn, nội thôn; công trình thuỷ lợi nội đồng quy mô nhỏ và xây dựng các mô hình cấp nước sạch, thu gom xử lý rác thải. Thực hiện chức năng tham gia giám sát các công trình Nhà nước đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội tại địa phương; làm nòng cốt trong công tác dân số – gia đình – trẻ em, xây dựng các câu lạc bộ dân số – phát triển… ở nông thôn.

– Về tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất: Hội tiếp tục tổ chức các hoạt động hỗ trợ, giúp đỡ nông dân nghèo có hiệu quả và bền vững theo phương thức “Cầm tay, chỉ việc”, “nông dân dạy nông dân”. Tiến hành tổng kết thực tiễn, đánh giá các mô hình giảm nghèo do Hội hướng dẫn, tổ chức thực hiện. Với sự hỗ trợ và tạo điều kiện của Nhà nước, Hội tiếp tục vận động nông dân phát huy nguồn lực và sức mạnh của cộng đồng để nhân rộng mô hình giảm nghèo ở nông thôn.

– Về tiêu chí văn hóa – xã hội: Tiếp tục tuyên truyền, vận động nông dân xây dựng đời sống văn hóa mới, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, mê tín, dị đoan; tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao; tham gia đóng góp xây dựng thiết chế văn hóa ở nông thôn và tổ chức một số hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục  thể thao quần chúng của nông dân.

– Về tiêu chí bảo vệ môi trường nông thôn: Hội Nông dân phải thực hiện vai trò trung tâm trong việc bảo vệ môi trường nông thôn. Tích cực tuyên truyền, giáo dục vận động nâng cao kiến thức bảo vệ môi trường, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động trong các cấp Hội và cán bộ, hội viên nông dân về bảo vệ môi trường nông thôn.

5.4. Giải pháp về xây dựng củng cố tổ chức Hội vững mạnh

Trong quá trình xây dựng NTM, nhằm góp phần xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, Hội Nông dân luôn luôn phải xác định công tác xây dựng, củng cố tổ chức Hội là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Để Hội thực sự là trung tâm, là nòng cốt của phong trào nông dân, các cấp Hội cần được củng cố kiện toàn, được nâng cao năng lực từ huyện đến cơ sở. Thường xuyên, tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, hội viên nông dân. Tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước để nâng cao nhận thức cho cán bộ, hội viên, nông dân trong thời kỳ đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Tập trung củng cố, xây dựng tổ chức Hội ở cơ sở. Cơ sở Hội là đầu mối, trực tiếp tổ chức thực hiện toàn bộ các hoạt động của công tác Hội và phong trào nông dân. Đây là các tổ chức hành động của Hội.

Phát triển và nâng cao số lượng, chất lượng hội viên. Hội  viên được tổ chức sinh hoạt thường xuyên với những nội dung sinh hoạt phong phú, thiết thực có sức hấp dẫn hội viên tự giác tham gia.

Chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là đội ngũ cán bộ cơ sở để đáp ứng được đòi hỏi của nhiệm vụ công tác Hội và phong trào nông dân trong giai đoạn cách mạng mới.

Tăng cường công tác kiểm tra để nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Ban Chấp hành các cấp, việc thực hiện Điều lệ Hội, các chỉ thị, nghị quyết, chương trình công tác Hội…

5.5. Giải pháp về tăng cường phối hợp giữa Hội Nông dân với chính quyền và các tổ chức đoàn thể

Căn cứ Kế hoạch số 4364/KH-UBND ngày 06/9/2020 của Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An về tiếp tục thực hiện Quyết định 673/QĐ-TTg ngày 10/5/2010 của Thủ tướng Chính phủ; hàng năm, Hội Nông dân chủ động xây dựng và ký kết chương trình phối hợp với UBND và các tổ chức đoàn thể; định kỳ đánh giá, kiểm điểm công tác phối hợp, nhằm đảm bảo công tác phối hợp được hiệu quả, chặt chẽ hơn.

Hội Nông dân phối hợp với UBND và các ban ngành, đoàn thể tổ chức thực hiện có hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở, tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 26 của Chính phủ về việc tạo điều kiện để Hội Nông dân các cấp tham gia giải quyết khiếu nại, tố cáo của nông dân.

Thực hiện việc tham gia giám sát và phản biện xã hội theo quy định của Đảng và Nhà nước. Tổ chức nắm bắt và phản ánh kịp thời tâm tư, nguyện vọng nông dân với Đảng và Nhà nước trên cơ sở bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của hội viên, nông dân. Tích cực góp phần xây dựng và đề xuất cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và khối đại đoàn kết toàn dân tộc, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các tệ nạn xã hội.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban Bí thư Trung ương (số 61-KL/TW ngày 03/12/2009). Kết luận của Ban Bí thư về Đề án “Nâng cao vai trò, trách nhiệm của Hội Nông dân Việt Nam trong phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và xây dựng giai cấp nông dân Việt Nam giai đoạn 2010 -2020”. (Công văn số 1577-CV/VPTW ngày 20 tháng 8 năm 2021 về việc tiếp tục thực hiện Kết luận số 61-KL/TW ngày 03/12/2009)
2. Quyết định số 516-QĐ/TTg ngày 01 tháng 4 năm 2021 về việc tiếp tục thực hiện Quyết định 673/QĐ-TTg ngày 10/5/2011 của Thủ tướng Chính phủ về “ Hội nông dân trực tiếp thực hiện và phối hợp thực hiện một số chương trình, đề án phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội nông thôn giai đoạn 2011 – 2020”;
3. Ban Chỉ đạo Đề án nông nghiệp, nông dân, nông thôn (2008), Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn thời kỳ 1997 – 2007, Nxb CTQG, Hà Nội.
4. Chính phủ (2008), số 24/2008/NQ-CP, ngày 28/10/2008, Nghị quyết ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết lần thứ 7 BCH Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.
5. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn. Chuyên đề tổ chức tuyên truyền và vận động xây dựng nông thôn mới. Hà Nội,2018.
6. Hội Nông dân huyện Tân Kỳ. Báo cáo kết quả 4 năm (2018- 2021) tham gia thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Tân Kỳ.

 

Nguyễn Thanh Phương