Ảnh minh họa – Nguồn: Internet

1. Đặt vấn đề

Hoạt động kinh tế báo chí của các cơ quan báo chí ở nước ta hiện nay tập trung chủ yếu vào quảng cáo, phát hành ấn phẩm và các hợp đồng liên kết, tài trợ, tổ chức sự kiện… Sản phẩm báo chí ngày càng được khẳng định là hàng hóa đặc biệt. Theo quy luật của kinh tế thị trường, các sản phẩm này cũng có sự cạnh tranh, cung – cầu, giá cả. Vấn đề phát triển quản lý hoạt động kinh tế báo chí và tự chủ tài chính trong các cơ quan báo chí đang là một vấn đề “nóng”.

Theo Đề án Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí đến năm 2025, ngoài những tờ báo có chức năng nhiệm vụ đặc thù cần phải được Nhà nước tiếp tục cấp ngân sách để hoạt động, còn lại khuyến khích các tòa soạn tự chủ về tài chính. Hoạt động theo cơ chế tự chủ đồng nghĩa với việc cơ quan báo chí sẽ quản trị theo mô hình doanh nghiệp. Làm thế nào để tòa soạn có kinh phí vận hành bộ máy, như: chi phí xuất bản, chi trả lương, thưởng, nhuận bút, văn phòng phẩm…? Trong khi đó, báo chí là công cụ tuyên truyền của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của nhân dân, bởi vậy, không thể vì tăng doanh thu mà để bị “lá cải hóa”, xa rời tôn chỉ, mục đích. Thông tin thế nào để vừa trung thực khách quan, đúng bản chất sự thật mà lại hấp dẫn, thu hút nhiều độc giả là một bài toán luôn đặt ra đối với mỗi tòa soạn, trước mỗi quyết định xuất bản kỳ báo, tạp chí.

Nhìn vào bối cảnh chung của sự vận động của xã hội hiện tại, vấn đề tự chủ tài chính trong hoạt động báo chí là một xu hướng tất yếu các cơ quan báo chí không thể cưỡng lại. Bởi nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã và đang được đón nhận tích cực và hiển hiện trong đời sống kinh tế – xã hội, đòi hỏi mỗi tập thể và cá nhân làm báo phải nắm bắt và thích ứng kịp thời để công tác tự chủ tài chính thực sự đem lại lợi ích thiết thực. Bản thân các cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí cũng cần phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo trong quá trình đi tìm lời giải cho bài toán tự chủ. Lãnh đạo các tạp chí phải tư duy theo tạp chí của mình là một “doanh nghiệp tin tức” và phải tìm được cách thức quản lý hoạt động kinh tế hiệu quả.

Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam (tên tiếng Anh: Vietnam Federation of People with Disabilities, viết tắt: VFD) là một tập hợp các tổ chức của và vì người khuyết tật ở cấp quốc gia. VFD được thành lập từ năm 2010, xuất phát từ yêu cầu công tác đối ngoại ở tầm quốc gia đặt ra là Việt Nam cần một đơn vị liên hiệp cấp quốc gia từ các tổ chức của và vì người khuyết tật trong nước. Các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam (bao gồm Tạp chí Nhân đạo, Tạp chí Hòa nhập, Tạp chí Đồng hành Việt) là diễn đàn nghiên cứu, trao đổi thông tin về người khuyết tật nhằm nâng cao nhận thức của xã hội về người khuyết tật, góp phần đảm bảo thực hiện quyền, nghĩa vụ của người khuyết tật, giúp người khuyết tật hòa nhập, tham gia bình đẳng vào các hoạt động của xã hội. Trong những năm qua, các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam đã tự chủ một phần về kinh phí chi thường xuyên, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa song song phát triển kinh tế báo chí để tạo nguồn thu cho hoạt động. Tuy nhiên, việc làm kinh tế báo chí đối với các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn khi phải cạnh tranh khốc liệt với nhiều loại hình báo chí phong phú, đa dạng khác nhau và mạng xã hội mà vẫn bảo đảm thực hiện chức năng, nhiệm vụ đặt lên hàng đầu. Ngoài ra, tình hình quản lý hoạt động kinh tế tại các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam đã có những chuyển biến đáng kể nhưng xét về tính bền vững thì vẫn còn thiếu. Đây cũng chính là thách thức, vấn đề đặt ra đối với công tác quản lý hoạt động kinh tế báo chí tại các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam.

2. Thực trạng kinh tế báo chí tại các tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam

2.1. Thực trạng kinh tế báo chí tại các tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam

Thực trạng chung

Từ thời điểm đại dịch Covid-19 xuất hiện đã ảnh hưởng lớn đến đời sống của người dân, khiến cho hoạt động của các cơ quan báo chí nói chung và các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam nói riêng cũng liên tiếp gặp phải khó khăn chồng chất. Hơn nữa, hiện nay, với sự tác động và chi phối mạnh mẽ của mạng xã hội, các cơ quan báo chí lại phải đối mặt với thách thức đứng vững trên thị trường, cạnh tranh lành mạnh với các đối thủ.

Theo ông Trần Thanh Lâm – Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, số lượng phát hành và quảng cáo sản phẩm báo chí của các cơ quan báo chí đã giảm sút, một số cơ quan báo chí còn phải giảm trang, kỳ xuất bản, thậm chí còn phải tạm ngừng xuất bản in trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội. Đặc biệt, trong thời gian giãn cách tại Hà Nội cũng như các thành phố lớn, nhiều cơ quan báo chí in không phát hành được sản phẩm đến tay người dân và cơ quan quản lý Nhà nước đã phải huy động nguồn lực xã hội hóa để hỗ trợ các cơ quan báo chí. Trong khi đó, hoạt động quảng cáo trên các báo, tạp chí điện tử còn tăng trưởng với tốc độ chậm, các quảng cáo chủ yếu chỉ tập trung trên các trang có tương tác cao, số lượng người truy cập lớn. Do đó, đối với những cơ quan báo chí đã tự chủ về tài chính cần thiết phải xây dựng kế hoạch, mục tiêu dài hạn cũng như các giải pháp đúng đắn để thích nghi với hoàn cảnh mới.

Hiện nay, có 300/385 cơ quan báo chí đã tự chủ tài chính, hoạt động theo cơ chế tự chủ sẽ đồng nghĩa với việc cơ quan báo chí quản trị theo mô hình doanh nghiệp, tự chi tự thu. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc cơ quan báo chí tự chủ tài chính được hoạt động như một doanh nghiệp. Bởi lẽ, báo chí là công cụ tuyên truyền của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của nhân dân, nên không thể vì các hoạt động kinh tế của mình mà làm lu mờ sứ mệnh, tôn chỉ, mục đích, không thể chỉ vì tăng doanh thu mà bị “lá cải hóa” khiến chất lượng sản phẩm đi xuống. Nghiệp vụ báo chí và hoạt động kinh tế phải đi đôi với nhau, thông tin đưa ra cần đảm bảo trung thực, khách quan, nhưng vẫn hấp dẫn, thu hút bạn đọc.

Do đó, với tư cách vừa là sản phẩm văn hóa, vừa là sản phẩm chính trị, báo chí không thể được đưa ra chỉ để phục vụ mục tiêu kinh tế. Vậy nên, các cơ quan quản lý cũng như các nhà lãnh đạo cơ quan báo chí cần xác định việc chủ động đề xuất, xây dựng cơ chế, chính sách về kinh tế báo chí một cách khoa học, khả thi, phù hợp với xu hướng phát triển truyền thông hiện đại, đây là một nhiệm vụ trọng tâm nhằm tháo gỡ, giải quyết căn bản bài toán kinh tế báo chí vốn đã đặt ra hàng chục năm qua.

Thực trạng hoạt động kinh tế báo chí tại các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam

Hoạt động quảng cáo

Ngày nay, trong nền kinh tế thị trường, ngày càng có nhiều hành hóa, dịch vụ được sản xuất, cung cấp. Tuy nhiên, để có thể tiếp cận được với người tiêu dùng, bên cạnh chất lượng sản phẩm thì vẫn còn nhiều yếu tố tác động khác, trong đó có hoạt động quảng cáo.

Quảng cáo trên tạp chí được thể hiện bằng nhiều hình thức:

– Quảng cáo trên tạp chí bìa:

Hình thức quảng cáo này dễ gây chú ý đối với độc giả bởi có thiết kế bắt mắt, thu hút, cô đọng; tuy nhiên sẽ cần khoản chi phí cao hơn so với các hình thức quảng cáo tạp chí khác.

– Quảng cáo tại các chuyên mục:

Mỗi tạp chí đều mang trong mình một sứ mệnh, tôn chỉ và mục đích riêng. Đối với các bài viết trên tạp chí đều cần phải đáp ứng mục tiêu đúng tôn chỉ. Do đó, để quảng cáo trên tạp chí cần có sự can thiệp của Ban biên tập, để vừa đáp ứng nhu cầu quảng cáo của doanh nghiệp, vừa đáp ứng tính tuân thủ tôn chỉ.

– Quảng cáo bằng cách đăng bài PR:

Đây là hình thức quảng cáo được sử dụng phổ biến trên tạp chí và dễ tiếp cận với độc giả. Trong các bài viết sẽ thể hiện được các nội dung chi tiết, cụ thể về sản phẩm được quảng cáo. Thông thường, mỗi tạp chí quy định giới hạn về số lượng bài PR để tránh hiện tượng người đọc cảm thấy khó chịu, phản cảm…

Hiện nay, với sự xâm lấn, nắm giữ thị trường của các tập đoàn công nghệ, mạng xã hội cùng những khó khăn gây ra hậu covid-19, hoạt động quảng cáo của các tạp chí nói chung, của tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam nói riêng đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang – Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền, 70-80% doanh thu từ quảng cáo rơi vào túi các “ông lớn” công nghệ như Meta, Google,… Điều đó tất yếu dẫn đến doanh thu quảng cáo trên các tạp chí sẽ ngày càng giảm đi. So với khoảng thời gian cách đây 15 năm, giờ đây, tạp chí, báo chí không còn là nơi các doanh nghiệp ưu tiên gửi gắm PR cho sản phẩm của mình nữa. Điều đó khẳng định, mô hình kinh doanh báo chí dựa trên nguồn thu từ quảng cáo sẽ không thực sự lâu bền nếu vẫn không kịp biến đổi, thích nghi với hoàn cảnh mới.

Tính ưu việt của mạng xã hội là truyền tải nhanh, số lượng người truy cập lớn sẽ dẫn đến tính lan tỏa sản phẩm được quảng cáo đi xa hơn. Do đó, các doanh nghiệp hiện nay thường ưu tiên lựa chọn mạng xã hội là nơi lưu giữ hình ảnh hàng hóa, dịch vụ của mình, thay vì các tờ báo, tờ tạp chí như trước đây. Tuy nhiên, bên cạnh ưu điểm này, mạng xã hội cũng mang nhược điểm lớn là hiện tượng fake news, tức thông tin không được kiểm duyệt một cách chặt chẽ đã được truyền tải đi nhanh chóng. Điều đó dẫn đến hiện tượng người đọc khó có thể chọn lọc và biết được đâu là tin tức chính xác cũng như các thông tin chuẩn mực. Tạp chí có thể lợi dụng nhược điểm này để nâng cao vai trò của mình trong việc cung cấp các thông tin chính xác, qua nhiều lần kiểm duyệt. Các bài viết, thông tin trên tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam được kiểm duyệt theo quy trình nghiêm ngặt, qua nhiều lần biên tập nên độ chính xác thông tin cao, tạo nên uy tín cho tạp chí. Do đó, người đọc có thể yên tâm tiếp cận và tham khảo thông tin.

Hiện nay, các bài quảng cáo trên các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời đến người đọc. Tuy nhiên, số lượng bài quảng cáo trên các Tạp chí vẫn còn khá ít, dẫn đến nguồn thu từ quảng cáo chưa cao, ảnh hưởng lớn đến vấn đề tự chủ tài chính của các tạp chí. Các doanh nghiệp tìm đến tạp chí để quảng cáo chủ yếu là các doanh nghiệp có mối quan hệ thân thiết với tạp chí, ít khi có doanh nghiệp mới chủ động xin được quảng cáo trên tạp chí. Điều đó có thể dễ dàng lý giải bởi, có thể doanh nghiệp tìm được phương thức quảng cáo hiệu quả hơn trên các nền tảng khác, tính lan tỏa quảng cáo trên tạp chí chưa cao,… Bởi thế, các tạp chí thuộc Liên hiệp hội cần phải thay đổi chiến lược, tư duy kinh tế để chủ động hơn nữa trong các hoạt động của mình (đặc biệt là hoạt động kinh tế báo chí), hướng đến tự chủ tài chính một cách hiệu quả.

Hoạt động phát hành

Trong năm 2022, các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam đã thực hiện sản xuất các tin, bài chất lượng được đăng trên cả tạp chí giấy lẫn tạp chí điện tử hằng ngày. Các bài viết chủ yếu tập trung về các chính sách pháp luật, hỗ trợ người khuyết tật, người có công, người yếu thế, phỏng vấn các nhân vật, tấm gương sáng vượt lên số phận.

Cụ thể, đối với Tạp chí điện tử Đồng hành Việt, với số lượng khoảng 420 bài viết sản xuất (trung bình 1 ngày/ bài), Tạp chí đã không ngừng nâng cao, củng cố chất lượng các bài viết, thực hiện nghiêm tôn chỉ, mục đích được đề ra trong Giấy phép hoạt động. Bên cạnh đó, để mở rộng, đa dạng các nội dung trên Tạp chí nhưng vẫn đảm bảo đúng tôn chỉ trong Giấy phép hoạt động, đội ngũ biên tập viên đã thực hiện xin trích nguồn các bài viết có chủ đề về người khuyết tật, các bài viết ca ngợi các tấm gương người khuyết tật vươn lên trong cuộc sống từ các Tạp chí, trang báo có uy tín, có sự quan tâm nhất định dành cho người khuyết tật, số lượng trung bình 3-5 bài trích nguồn/ngày.

Trong năm vừa qua, Tạp chí điện tử đã tổ chức xuất bản đúng thời gian, số lượng theo quy định, tập trung chuyên sâu vào các chuyên mục chính như nghiên cứu lý luận, sự kiện bình luận,… được đông đảo bạn đọc đón nhận. nội dung đi sâu khai thác đúng mục đích tôn chỉ: Tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về người khuyết tật; Nghiên cứu, trao đổi thông tin về người khuyết tật nhằm nâng cao nhận thức của xã hội về người khuyết tật, góp phần đảm bảo thực hiện quyền, nghĩa vụ của người khuyết tật, giúp người khuyết tật hòa nhập, tham gia bình đẳng vào các hoạt động của xã hội. Đồng thời so với năm 2021, Tạp chí Điện tử Đồng Hành Việt đã rất nỗ lực trong hoạt động truyền thông, kịp thời trong công tác tin, bài; số lượng bài viết được cải thiện tốt hơn, đảm bảo tính thời sự. Đặc biệt, các tin, bài viết trên Tạp chí điện tử được các đơn vị khác dẫn nguồn như Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam (asvho.vn); Tạp chí điện tử Hòa Nhập (hoanhap.vn); Trang tin điện tử tổng hợp Viện Kinh tế Công nghệ Việt Nam (kinhtecongnghe.vn);…

Tuy nhiên, với sức mạnh của công nghệ thông tin và sức lan tỏa chóng mặt của mạng xã hội như ngày nay, chỗ đứng của tạp chí, đặc biệt là tạp chí điện tử đang ngày càng chông chênh. Bởi lẽ, trước hết, đối với tạp chí điện tử, bên cạnh những ưu thế sẵn có như chất lượng thông tin chính thống, uy tín thì so với mạng xã hội, tạp chí vẫn có phần “lép vế” hơn. Người đọc hiện nay hầu như ưu tiên lựa chọn mạng xã hội để tiếp cận thông tin bởi sự nhanh chóng và thuận tiện. Vậy nên, so với khoảng thời gian cách đây hai thập kỷ, phương tiện quảng cáo sản phẩm của doanh nghiệp đã chuyển từ báo chí, tạp chí sang mạng xã hội, công nghệ thông tin.

Đáng nói nhất là đối với tạp chí giấy. Hiện nay, rất ít khi ta bắt gặp một người cầm và đọc trên tay một tờ báo hay một cuốn tạp chí. Điều đó được dễ dàng lý giải bởi, thời đại công nghệ số đã lên ngôi, mọi thứ hầu như đều được số hóa, việc số hóa báo giấy, tạp chí giấy cũng là điều tất yếu. Giới trẻ ngày nay đã chuyển sang đọc báo, tạp chí điện tử khiến cho số lượng phát hành giảm mạnh. Các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam đã cố gắng đưa cuốn tạp chí giấy của mình đến tay độc giả dưới nhiều hình thức như phát miễn phí, tặng quà,… Tuy nhiên, dù vậy, người dân vẫn không mấy mặn mà đối với những cuốn tạp chí giấy đó. Tình trạng này dường như xảy ra đối với tất cả các cơ quan báo chí, không riêng gì các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội. Có thể thấy, hoạt động phát hành của các Tạp chí Liên hiệp hội đang gặp vấn đề do có cung mà không có cầu, ảnh hưởng lớn đến doanh thu và gần nhất là đời sống của chính các phóng viên làm việc cho tạp chí.

Một số hoạt động kinh tế báo chí khác

Bên cạnh các hoạt động kinh tế báo chí chủ đạo nói trên, các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam còn thực hiện nhiều hoạt động kinh tế khác để gia tăng nguồn thu như từ thiện, tổ chức sự kiện,… Theo đó, để thu hút nguồn đầu tư từ tổ chức, cá nhân trong xã hội, các Tạp chí đặc biệt là Tạp chí Đồng Hành Việt thường xuyên tổ chức sự kiện và kêu gọi tham gia các hoạt động từ thiện để giúp đỡ người khuyết tật, người yếu thế khó khăn trong cuộc sống. Bởi lẽ, những sự kiện do tạp chí tổ chức và liên kết cùng các cơ quan có tầm vị thế cũng như uy tín cao sẽ dễ dàng hơn trong việc thu hút, kêu gọi nguồn tài trợ, tạo thêm nguồn thu cho tạp chí. Với uy tín và các mối quan hệ của mình, đặc biệt là sứ mệnh hoạt động vì hạnh phúc của người khuyết tật, các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam có thể huy động được nhiều nguồn lực như tiền, hàng hóa, nhân lực… để tổ chức các hoạt động xã hội, giúp đỡ người yếu thế, có hoàn cảnh khó khăn.

Không chỉ thế, việc tham gia tích cực hoạt động từ thiện của các tạp chí còn tạo được thương hiệu, nâng cao hình ảnh, là “điểm cộng” trước mặt công chúng, từ đó sức thu hút độc giả sẽ tăng lên, và đây sẽ chính là nơi các doanh nghiệp lựa chọn để quảng cáo hàng hóa, dịch vụ của mình. Bởi lẽ, mục đích của việc quảng cáo sản phẩm là thu hút sự chú ý của người tiêu dùng, từ đó gia tăng sức mua, nâng cao lợi nhuận. Mà để việc quảng cáo được diễn ra hiệu quả, thì doanh nghiệp sẽ ưu tiên lựa chọn những tờ tạp chí có uy tín cao, được lòng tin yêu của độc giả. Vậy nên, những tờ báo, tạp chí có lượng view cao, uy tín lớn sẽ dễ dàng hơn trong việc thu hút quảng cáo.

Trong những năm qua, cả 3 Tạp chí bao gồm Tạp chí Đồng Hành Việt, Tạp chí Hòa Nhập, và Tạp chí Nhân đạo đều tổ chức các chuyến từ thiện lên vùng cao, vùng sâu, vùng xa để giúp đỡ người nghèo, người yếu thế trong xã hội. Nhờ đó, các Tạp chí đã tận dụng được lòng tin yêu của độc giả, thu hút quảng cáo, tăng thêm nguồn doanh thu. Một số chuyến thiện nguyện tiêu biểu có thể kể đến như: Chương trình “Đồng hành cùng quê hương” tại xã Kim Phú, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang nhân ngày Người khuyết tật Việt Nam 18/04; Chương trình Trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật và người dân phường Khương Đình , quận Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội,… Bên cạnh đó, Ban biên tập phóng viên thuộc Tạp chí Đồng Hành Việt mặc dù mới được thành lập nhưng đã lên kế hoạch triển khai một số chương trình kêu gọi từ thiện đến với các tổ chức, cá nhân để giúp đỡ những người khuyết tật về mắt trên địa bàn thành phố Hà Nội. Thông qua việc thực hiện các chương trình thiện nguyện đó, bên cạnh chất lượng các tin và bài nghiên cứu, uy tín và thương hiệu của các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội đã tăng lên đáng kể.

2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh tế báo chí tại các tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam

Nhìn vào thực trạng nêu trên có thể thấy, hoạt động kinh tế báo chí tại các Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là sự cạnh tranh gay gắt với mạng xã hội. Do đó, đòi hỏi nhà quản lý và cơ quan có thẩm quyền cùng chung tay xây dựng giải pháp, hướng đi, hướng đến mục tiêu phát triển hoạt động kinh tế báo chí như một ngành kinh tế độc lập.

Hiện nay, một số cơ quan báo chí trong và ngoài nước đã, đang áp dụng các biện pháp để nâng cao hiệu quả của hoạt động kinh tế báo chí như: chủ động ký kết hợp đồng quảng cáo, xuất bản ấn phẩm, tự hạch toán chi tiêu,… Ngày nay, việc doanh nghiệp lựa chọn và hỗ trợ kinh phí cho các kênh chính thống như báo chí, tạp chí để phản ánh thông tin đã trở nên phổ biến hơn thời gian trước đây. Do đó, để nắm bắt cơ hội này, các tạp chí cần nâng cao chất lượng thông tin cũng như nâng cấp hình thức truyền tải nhằm thu hút độc giả, từ đó gia tăng nguồn thu, cải thiện vấn đề tự chủ tài chính. Hơn nữa, việc cơ quan báo chí tự chủ tài chính không đồng nghĩa với việc mô cơ chế hoạt động sẽ giống một doanh nghiệp, vì thế, các yêu cầu về thông tin đúng với chủ trương, đường lối và chính sách của Đảng và Nhà nước vẫn là ưu tiên hàng đầu, vấn đề kinh tế chỉ là mục đích thứ cấp.

Để có được thông tin chất lượng, các nhà báo, phóng viên cần chủ động nâng cấp bản thân, nỗ lực cống hiến, giữ vững bản lĩnh chính trị nghề nghiệp, trau dồi đạo đức nhà báo để sáng tạo ra những tác phẩm báo chí nhân văn, có giá trị thông tin tuyên truyền, phù hợp với nhu cầu thực sự của số đông độc giả. Bên cạnh kỹ năng đưa tin, viết bài, nhà báo phóng viên cũng cần nâng cao kỹ năng truyền thông, quảng cáo để gia tăng nguồn thu, góp phần xây dựng tạp chí với thương hiệu vững mạnh, góp phần vào công cuộc đổi mới phát triển của báo chí nước nhà. Không những thế, bộ, ngành và các cơ quan chủ quản cần thiết lập và thực hiện chính sách thông thoáng hơn nữa để giúp các cơ quan báo chí có thêm nguồn thu, tự nuôi sống mình. Cụ thể:

Một là, các cơ quan báo chí nói chung, Tạp chí thuộc Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam nói riêng cần tạo được thương hiệu riêng cho mình, phù hợp với tôn chỉ, mục đích đã đặt ra. Mỗi tờ báo phải chọn một phân đoạn thị trường cho mình và khai thác sâu thị trường đó. Sự khác biệt của mỗi tờ báo sẽ là yếu tố quan trọng nhất để tồn tại, để có chỗ đứng trong lòng độc giả. Đi tìm sự khác biệt sẽ là công việc đầu tiên, quan trọng nhất của mỗi tờ báo. Kinh tế báo chí cũng từ đó giúp cho các nhà báo có thể sống được với nghề và tự hào với nghề của mình.

Trong dòng chảy thông tin hiện nay, trước sự cạnh tranh gay gắt với mạng xã hội, các nền tảng xuyên biên giới, báo chí, tạp chí không nên chạy theo cuộc đua này mà cần đưa tin một cách có kiểm chứng nghiêm ngặt. Bởi đây chính là sự khác biệt và cũng là điểm mạnh của báo chí so với mạng xã hội. Ngày nay, mạng xã hội đang dần mất uy tín vì các thông tin giả mạo, sai lệch và giật gân được phát đi dưới hình thức tin tức. Tự mạng xã hội đã và đang tạo ra một nhu cầu ngày một lớn hơn về tin chính xác, về tin có kiểm chứng. Và đây chính là mảnh đất của báo chí. Mạng xã hội không chỉ cạnh tranh với báo chí mà còn giúp xã hội nhìn rõ hơn giá trị của báo chí. Các tạp chí phải thấy rõ giá trị của mình để phát huy, thay vì bắt chước thì hãy giữ vững giá trị cốt lõi của mình.

Hai là, các tạp chí cần có kiến thức vững mạnh về quản trị doanh nghiệp để hoạt động quản lý hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu về tự chủ tài chính. Người đứng đầu cơ quan báo chí phải là người có kiến thức và am hiểu chuyên sâu về kinh tế, quản trị, từ đó xây dựng chiến lược và hướng đi đúng đắn cho cả đơn vị. Có kiến thức toàn diện về mọi mặt là điều cần thiết của một người đứng đầu, không riêng gì cơ quan báo chí. Do đó, để nâng cao hiệu quả của hoạt động kinh tế báo chí, người đứng đầu cơ quan phải là người tiên phong, chủ động trong công cuộc rèn luyện, học hỏi kỹ năng, nâng cao năng lực của bản thân.

Ba là, cơ quan báo chí cần tăng cường dành nguồn kinh phí đặt hàng báo chí, nhằm mục tiêu vừa bảo đảm tính định hướng của Đảng và Nhà nước, vừa giúp các tạp chí có thu nhập ổn định. Điều này giúp cho các nhà báo, phóng viên hạn chế được việc phải “bươn trải” trên thị trường, từ đó tránh dẫn đến các hiện tượng vi phạm đạo đức, vi phạm pháp luật. Việc có thêm nguồn kinh phí hoạt động còn giúp cho các tạp chí tuyển chọn được nhiều phóng viên, nhà báo có chất lượng cao, từ đó nâng cao chất lượng thông tin truyền tải.

Bốn là, các tạp chí nên tổ chức thêm một bộ phận chuyên làm thêm các dịch vụ, làm theo đơn đặt hàng của các cơ quan, doanh nghiệp như: tư vấn truyền thông, tổ chức sự kiện, đánh giá dư luận xã hội, về sản phẩm của doanh nghiệp. Mặc dù đây không phải các hoạt động chính của tạp chí nhưng lại không thể không có để gia tăng nguồn thu kinh tế. Chúng ta cần mở rộng, đa dạng hóa các hoạt động của mình một có hiệu quả nhưng vẫn phải đảm bảo thực hiện đúng các quy định của pháp luật.

Năm là, các tạp chí cần phải đáp ứng tốt yêu cầu về công nghệ, ứng dụng công nghệ hiện đại vào nghiệp vụ báo chí. Công nghệ mới cũng tạo ra những giá trị mới hơn cho báo chí và cho độc giả. Chẳng hạn như: công nghệ sẽ giúp chúng ta đọc và tổng hợp tin bài theo chủ đề; giúp chúng ta viết các tin chuẩn mực theo đơn đặt hàng… Để làm được điều đó, chúng ta cần có những lớp học, khóa đào tạo về công nghệ thông tin và sự tham gia tích cực của đội ngũ nhân viên, phóng viên, nhà báo. Các tạp chí cần cử nhân viên tham gia các khóa học một cách thường xuyên, tích cực để nâng cao chất lượng sản phẩm, phục vụ nhu cầu của bạn đọc về cả chất lượng thông tin lẫn cách thức truyền tải.

Sáu là, chuyển cơ chế thu phí từ quảng cáo sang người đọc. Hiện nay, ở Việt Nam, chưa có nhiều cơ quan báo chí thành công trong bước đi chuyển đổi thu phí từ người đọc. Năm 2018, VietnamPlus là tờ báo mạng điện tử đầu tiên áp dụng hình thức này, năm 2021, Tạp chí điện tử Ngày nay là tạp chí đầu tiên tiến hành thu phí người đọc,… Dễ dàng nhận thấy, người đọc không dễ gì chấp nhận việc bỏ tiền để đọc tin tức. Vậy câu hỏi đặt ra, các tạp chí cần làm gì để người đọc chủ động việc đọc tin tức mất phí, đồng nghĩa với việc doanh thu đơn vị sẽ gia tăng từ nguồn này? Đó là, chúng ta cần có những bài viên chuyên sâu, phỏng vấn độc quyền về các vấn đề nóng trong xã hội, dựa trên sự phân tích, tổng hợp từ nhiều nguồn, giúp bạn đọc có cái nhìn đúng đắn, trực quan và sinh động. Nhà báo Lê Quốc Minh – Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam từng nhìn nhận: “Thu phí độc giả cho nội dung digital là một xu hướng nổi bật của báo chí thế giới trong khoảng 10 năm qua, là một trong nhiều phương thức đa dạng hóa nguồn thu của các cơ quan báo chí trong bối cảnh nguồn thu quảng cáo nói chung, đặc biệt là trên báo in, giảm sút nghiêm trọng. Đừng nên chạy theo kiểu làm báo dựa vào thuật toán, lôi kéo độc giả bằng thông tin gây sốc, đừng tính hiệu quả của một bài báo bằng cách đếm lượt truy cập nữa. Xây dựng được nhóm người dùng trung thành, sẵn sàng bỏ tiền để đọc những nội dung hữu ích mới là con đường phát triển bền vững của báo chí hiện đại”. Việc thu phí từ người đọc mặc dù rất khó, nhưng chúng ta phải bắt đầu thực hiện ngay, và phải thực hiện bằng cả hệ thống cơ quan báo chí. Mục đích cuối cùng của các sản phẩm báo chí, tạp chí chính là để phục vụ độc giả, do đó, để xây dựng thương hiệu và gia tăng doanh thu, chúng ta cần nâng cao chất lượng sản phẩm, thông tin đưa ra phải chính thống và được kiểm duyệt chặt chẽ, các bài viết cần có chất lượng phân tích chuyên sâu, phản ánh chính xác và đầy đủ các vấn đề trong đời sống xã hội.

Kinh tế báo chí phát triển là một nhu cầu tất yếu của xã hội, mang lại nguồn lực phát triển cơ sở hạ tầng cho hoạt động báo chí, nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn của người làm báo. Phát triển kinh tế báo chí lành mạnh không nên nhầm lẫn với “thương mại hóa” theo kiểu giật gân, câu khách rẻ tiền, giảm chất lượng thông tin báo chí, coi báo chí là loại hàng hóa thuần túy, dẫn tới tiêu cực trong hoạt động. Làm báo thì phải bán sản phẩm báo chí chứ không để bao cấp, do đó tạp chí phải tăng độc giả và phát hành để tăng khả năng thu hút quảng cáo và dịch vụ truyền thông. Chính vì thế, các nhà báo hiện nay không chỉ giỏi về chuyên môn nghiệp vụ báo chí mà cần phải có kiến thức cơ bản về kinh tế và hiểu biết về nguyên lý hoạt động thị trường truyền thông để tích cực tham gia vào các dự án, góp phần xây dựng chiến lược phát triển của tòa soạn.