Hiện nay, tại Đắk Nông và thành phố Hồ Chí Minh đang xảy ra dịch Bạch hầu, một căn bệnh nguy hiểm với tỷ lệ tử vong có thể lên đến 10% (cao hơn Covid – 19), do đó, việc trang bị những kiến thức cơ bản để phòng tránh và điều trị sớm căn bệnh này là vô cùng cần thiết.
Bạch hầu là một tình trạng nhiễm khuẩn do vi khuẩn Corynebacterium diphtheria gây ra. Khi nhiễm vi khuẩn này, có thể gây nhiễm trùng ở đường thở trên hay vùng mũi hầu tạo nên lớp màng xám; khi hiện diện tại vùng thanh quản hay khí quản, có thể gây ra thở rít và tắc nghẽn; nếu ở mũi có thể làm trẻ chảy máu mũi.
Độc tố bạch hầu gây liệt cơ, viêm cơ tim, dẫn đến tử vong. Các dấu hiệu và triệu chứng bạch hầu thường bắt đầu từ hai đến năm ngày sau khi bị nhiễm khuẩn như: Giả mạc hai bên thành họng, có màu trắng ngà, xám, đen, dai, dính, dễ chảy máu; đau họng và khàn giọng; sưng hạch bạch huyết ở cổ; khó thở hoặc thở nhanh; chảy nước mũi; sốt và ớn lạnh; khó chịu. Ở một số người, nhiễm vi khuẩn bạch hầu có thể chỉ gây ra các triệu chứng bệnh nhẹ hoặc không có dấu hiệu và triệu chứng rõ ràng nào cả.
Một loại bạch hầu thứ hai có thể ảnh hưởng đến da với triệu chứng đau, đỏ và sưng, loét; vết sưng loét bao phủ bởi một màng màu xám. Bệnh này thường gặp ở vùng khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm, đặc biệt là trong điều kiện vệ sinh kém, dân cư đông đúc.
Nếu không được điều trị, bệnh bạch hầu có thể dẫn đến:
– Về hô hấp: Vi khuẩn gây bệnh bạch hầu tiết ra độc tố gây tổn thương mô ở khu vực nhiễm trùng, thường là mũi và cổ họng, hình thành một màng cứng màu xám bao gồm các tế bào chết, vi khuẩn và các chất tiết khác, làm cản trở hô hấp.
-Đau tim: Độc tố bạch hầu có thể lây lan qua máu và làm tổn thương các mô khác trong cơ thể, chẳng hạn như cơ tim, gây ra các biến chứng như viêm cơ tim. Tổn thương tim do viêm cơ tim có thể nhẹ, biểu hiện là những bất thường nhỏ trên điện tâm đồ hoặc nghiêm trọng dẫn đến suy tim sung huyết và đột tử.
-Tổn thương thần kinh: Độc tố cũng có thể gây tổn thương thần kinh. Điển hình là dây thần kinh ở cổ họng gây khó nuốt; nếu ở cánh tay và chân cũng có thể bị viêm, gây yếu cơ. Nếu độc tố Corynebacterium diphtheriae làm tổn thương các dây thần kinh giúp kiểm soát các cơ hô hấp, các cơ này có thể bị tê liệt.
Ảnh minh họa: Nguồn Internet
Khuẩn Corynebacterium diphtheriae sinh sôi trên bề mặt của màng nhầy của cổ họng; người bệnh có thể lây nhiễm qua 3 con đường:
-Khi một người bị nhiễm bệnh hắt hơi hoặc ho sẽ phát ra một giọt nước có chứa mầm bệnh, những người ở gần đó có thể hít phải Corynebacterium diphtheriae. Bạch hầu lây lan nhanh chóng theo cách này, đặc biệt ở những nơi đông người.
-Thông qua vật dụng cá nhân chứa mầm bệnh. Một số trường hợp mắc bệnh bạch hầu từ việc chưa làm sạch các vật dụng mà người nhiễm bệnh đã sử dụng từ cốc uống nước chưa rửa của người bị nhiễm bệnh hoặc tiếp xúc với các giấy ăn mà người bệnh đã sử dụng…Đồ gia dụng bị ô nhiễm. Một số trường hợp hiếm hơn khi bị lây nhiễm bệnh bạch hầu thông qua các vật dụng dùng chung trong gia đình, chẳng hạn như khăn hoặc đồ chơi.
-Người khỏe cũng có thể tiếp xúc với vi khuẩn gây bệnh bạch hầu khi chạm vào vết thương bị nhiễm trùng. Những người đã bị nhiễm vi khuẩn bạch hầu nhưng chưa được điều trị có thể lây nhiễm cho những người khỏe mạnh trong vòng sáu tuần – ngay cả khi họ không có bất kỳ triệu chứng nào.
Những người có nguy cơ mắc bệnh bạch hầu bao gồm: Trẻ em và người lớn không được tiêm vacxin bạch hầu; những người sống trong điều kiện đông đúc hoặc mất vệ sinh; khách du lịch đến khu vực đang có dịch bệnh bệnh bạch hầu…
Phòng tránh hiệu quả bệnh bạch hầu bằng cách tiêm chủng và thực hiện tốt vệ sinh môi trường và nơi sinh sống
Để phòng tránh bệnh Bạch hầu Bộ Y tế khuyến cáo:
1. Biện pháp dự phòng
Tuyên truyền giáo dục sức khoẻ: Trong công tác tuyên truyền giáo dục sức khoẻ thường kỳ cần cung cấp những thông tin cần thiết về bệnh bạch hầu cho nhân dân, nhất là cho các bà mẹ, thầy cô giáo biết để họ phát hiện sớm bệnh, cách ly, phòng bệnh và cộng tác với cán bộ y tế cho trẻ đi tiêm vắc-xin bạch hầu đầy đủ.
Vệ sinh phòng bệnh: Nhà ở, nhà trẻ, lớp học phải thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng; Tại nơi có ổ dịch bạch hầu cũ cần tăng cường giám sát, phát hiện các trường hợp viêm họng giả mạc. Nếu có điều kiện thì ngoáy họng bệnh nhân cũ và những người lân cận để xét nghiệm tìm người lành mang vi khuẩn bạch hầu; tổ chức tiêm vắc xin bạch hầu đầy đủ theo Chương trình tiêm chủng mở rộng. Nếu có điều kiện thì khoảng 5 năm tiến hành đánh giá tiêm chủng một lần và thực hiện phản ứng Shick để đánh giá tình trạng miễn dịch bạch hầu ở trẻ em trong cộng đồng.
2. Biện pháp chống dịch
Tổ chức: Thành lập Ban chống dịch do lãnh đạo chính quyền làm trưởng ban, lãnh đạo y tế địa phương làm phó ban thường trực và các thành viên khác có liên quan như: Y tế, Giáo dục, Công an, Hội Phụ nữ, Hội Chữ thập đỏ v.v…; Các thành viên trong Ban chống dịch được phân công nhiệm vụ để chỉ đạo và huy động cộng đồng thực hiện tốt công tác chống dịch; Đối với vụ dịch nhỏ cần giành một số giường bệnh trong một khu riêng ở khoa lây bệnh viện để cách ly và điều trị bệnh nhân. Nếu có dịch lớn thì có thể thành lập bệnh xá dã chiến trong cộng đồng.
Chuyên môn: Bạch hầu là một bệnh bắt buộc phải khai báo; tất cả bệnh nhân viêm họng giả mạc nghi bạch hầu phải được vào viện để cách ly đường hô hấp nghiêm ngặt cho đến khi có kết quả xét nghiệm vi khuẩn hai lần (-). Mỗi mẫu bệnh phẩm được lấy cách nhau 24 giờ và không quá 24 giờ sau khi điều trị kháng sinh. Nếu không có điều kiện làm xét nghiệm thì phải cách ly bệnh nhân sau 14 ngày điều trị kháng sinh; quản lý người lành mang vi khuẩn, người tiếp xúc: Những người tiếp xúc mật thiết với bệnh nhân phải được xét nghiệm vi khuẩn và theo dõi trong vòng 7 ngày. Tiêm 1 liều đơn Penicillin hoặc uống Erythromycin từ 7-10 ngày cho những người đã bị phơi nhiễm với bạch hầu, bất kể tình trạng miễn dịch của họ như thế nào. Nếu xét nghiệm vi khuẩn (+) thì họ phải được điều trị kháng sinh và tạm nghỉ việc tại các trường học hoặc cơ sở chế biến thực phẩm cho đến khi có kết quả xét nghiệm vi khuẩn (-); Những người tiếp xúc đã được gây miễn dịch trước đây thì nên tiêm nhắc lại một liều giải độc tố bạch hầu; Xử lý môi trường: Phải sát trùng tẩy uế đồng thời và sát trùng tẩy uế lần cuối tất cả các đồ vật có liên quan tới bệnh nhân. Tẩy uế và diệt khuẩn phòng bệnh nhân hàng ngày bằng cresyl, chloramin B; bát đĩa, đũa, chăn màn, quần áo… phải được luộc sôi; sách, vở, đồ chơi v.v… phải được phơi nắng kỹ.
Để ngăn chăn sự lây lan của căn bệnh hết sức nguy hiểm này, đảm bảo an toàn sức khỏe cộng đồng, cần có sự chung tay các cấp, các ngành và chính người dân./.
PV (t/h)
