Nam Định: Khai mạc lễ hội nghề đúc kim loại truyền thống Làng Tống Xá

(ĐHVO). Làng nghề Tống Xá, nơi làm ra những sản phẩm thủ công tinh xảo như: Tượng đài chiến thắng Điện Biên Phủ cao 16,2m, nặng 220 tấn; Tượng Vua Lý Thái Tổ, cao 10,1m, nặng 45 tấn; tượng tam thế Phật tổ Như Lai chùa Bái Đính (Ninh Bình) nặng 50 tấn.., sản phẩm khẳng định giá trị làng nghề thủ công truyền thống.

Quang cảnh lễ hội

Sáng 20/3, tại thị trấn Lâm, huyện Ý Yên đã diễn ra lễ khai mạc “Lễ hội nghề đúc kim loại truyền thống làng Tống Xá- thị Trấn Lâm, huyện Ý Yên (Nam Định)”. Dự và chỉ đạo buổi Lễ có các đồng chí Nguyễn Sinh Tiến, Chủ tịch UBND huyện Ý Yên, cùng lãnh đạo đại diện các ban ngành liên quan, lãnh đạo đại diện hiệp Hội doanh nghiệp huyện Ý Yên, hiệp hội làng nghề huyện, các nghệ nhân, cùng đông đảo bà con nhân dân.

Lễ hội nghề đúc kim loại truyền thống Làng Tống Xá là lễ hội truyền thống của cư dân thôn Tống Xá nhằm tưởng nhớ công đức của Đức Thánh Tổ người đã truyền dạy và mở mang nghề đúc kim loại cho người dân nơi đây. Đền thờ Đức Thánh Tổ được khởi dựng từ thời Lý, thế kỷ XII, tọa lạc tại trung tâm làng đúc kim loại Tống Xá. Trải qua thời gian, ảnh hưởng của thiên nhiên và chiến tranh tàn phá, năm 2000 ngôi đền đã được dân làng di chuyển và trùng tu tại vị trí hiện nay với tổng diện tích mặt bằng 2.127m2.

Theo ghi chép của làng, một lần trên đường đi du ngoạn, vào ngày 12 tháng 02 năm 1118, thiền sư Nguyễn Minh Không qua làng Tống Xá có ghé thăm ngôi chùa của làng. Sau khi xem xét, thiền sư phát hiện ở đây có một vùng đất ước vài ba mẫu, dùng để làm khuôn rất tốt nằm ở xứ đồng Cầu Hố. Dạo xem phong thổ làng Tống Xá, thấy sắc diện của người dân nơi đây hiền hòa, khí vượng, hiếu nghĩa…, mến mộ tình cảm ấy, ông đã truyền dạy cho dân làng nghề đúc, kéo bễ thổi lò. Trong thời gian lưu lại và truyền dạy nghề đúc cho người dân nơi đây (12/02/1118 đến 12/9/1118), ông cũng cho tu sửa lại chùa và đặt tên chùa là “Cổ Liêu tự” (ngôi chùa cổ đã có từ rất xa xưa không rõ năm tháng).

Kể từ đó, các dòng họ học được nghề đúc cứ cha truyền con nối nối tiếp nhau học hỏi sáng tạo và làm ra nhiều sản phẩm tinh xảo. Bên cạnh việc phát triển nâng cao tay nghề và cải tiến đa dạng mẫu mã, người dân làng Tống Xá còn phát triển mở rộng mô hình sản xuất nhờ đó mà đời sống ngày được nâng lên. Nhớ công ơn người đã truyền nghề cho dân làng, nhân dân Tống Xá lập đền thờ Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không để tri ân vị tổ nghề tại bên phải đền thờ ông Tống Phúc Thành người có công mở đất lập làng và lấy ngày 12 tháng 02 âm lịch làm ngày giỗ hàng năm. Và cứ 3 năm một lần, dân làng lại tổ chức một kỳ lễ hội.

Lễ hội được tổ chức trong 3 ngày, từ ngày 10/02 đến 12/02 âm, với các tiết mục văn hóa đặc sắc như: Lễ rước kiệu, múa lân, hát chèo, tế lễ quan, vật cầu bùn, leo cột mỡ.., cùng với các trò chơi dân gian truyền thống như đá bóng, cờ tướng tổ tôm, vật cầu bùn, leo cột mỡ.., đây cũng là dịp để các nghệ nhân, doanh nhân, cùng du khách thập phương có dịp trao đổi, học hỏi phát triển ngành nghề. Bên cạnh đó, lễ hội cũng là dịp để quảng bá sản phẩm đúc đồng thủ công truyền thống đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Lễ hội nghề đúc kim loại tại Làng Tống Xá từ lâu đã là sự kiện văn hóa truyền thống quan trọng của người dân nơi đây, là dịp để các nghệ nhân làng nghề giới thiệu và quảng bá những tác phẩm nghệ thuật của mình cũng như là dịp để cộng đồng thể hiện sự tự hào về bản sắc văn hóa truyền thống. Đúc kim loại không chỉ là một nghề thủ công mà còn là một phần quan trọng của di sản văn hóa Việt Nam.

Phát biểu tại buổi Lễ, Chủ tich UBND huyện Ý Yên, Nguyễn Sinh Tiến nhìn nhận, Ý Yên có 239 di tích, trong đó 46 di tích đã được xếp hạng gồm: 13 di tích quốc gia, 33 di tích cấp tỉnh và 193 di tích trong Danh mục kiểm kê; 01 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và 02 bảo vật quốc gia và 07 lễ hội truyền thống.

Trong đó “Lễ hội làng nghề đúc kim loại truyền thống Làng Tống Xá” đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cấp bằng chứng nhận Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đồng thời đang đề nghị đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể nhân loại.

Nghề đúc kim loại truyền thống làng Tống Xá có lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm; trải qua nhiều thăng trầm, lịch sử, đến nay, nghề đúc đã phát triển nhanh chóng, với nhiều sản phẩm đa dạng, phục vụ nhu cầu tiêu dùng ở nhiều lĩnh vực, nhiều thị trường trong và ngoài nước. Với đội ngũ hơn 160 doanh nghiệp; hàng trăm hộ sản xuất, kinh doanh đúc đồng thủ công mỹ nghệ và hơn 50 doanh nghiệp sản xuất đúc thép đã xây dựng được thương hiệu vững chắc, uy tín, nổi tiếng trên cả nước. Nhiều công trình lớn của Nhà nước, của Quốc gia được tạo nên từ những bàn tay, khối óc của những nghệ nhân ưu tú, những người thợ của Làng nghề. Đó là điều rất đáng tự hào, trân trọng để mỗi thế hệ hôm nay tiếp tục gìn giữ và phát triển nghề truyền thống mà cha ông đã để lại.

Các nghi lễ cùng các trò chơi dân gian được tổ chức trong khuôn khổ chương trình: