Kể từ khi Luật NKT Việt Nam ra đời (năm 2010) và Việt Nam đã phê chuẩn Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền của Người Khuyết Tật (CRPD) Được hơn 10 năm. Cho dù chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách nhằm hỗ trợ người khuyết tật hòa nhập vào cộng đồng và thị trường lao động, tỷ lệ người khuyết tật có việc làm ổn định còn rất thấp. Một nghiên cứu từ các tổ chức xã hội và các tổ chức phi chính phủ cho thấy tỷ lệ người khuyết tật có việc làm ổn định chỉ chiếm khoảng 30-40% trong tổng số người khuyết tật có khả năng lao động.
Đào tạo nghề cho người khuyết tật ngoài chuyên môn cần cả kỹ năng làm việc với người yếu thế.
Theo các khảo sát của Cơ quan phát triền Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNDP) và Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thì đa số người khuyết tật đều mong ước được có một việc làm ổn định, có thu nhập đủ nuôi sống bản thân.
Nhưng thực tế nhiều doanh nghiệp xã hội, các cơ sở sản xuất và kinh doanh muốn tuyển lao động là người khuyết tật vào làm việc lại vấp phải rất nhiều khó khăn. Ông Hoàng – Giám đốc Doanh nghiệp xã hội cho biết “Doanh nghiệp chúng tôi được thành lập trên 3 năm, Với bộ máy lãnh đạo có chuyên gia về lĩnh vực khuyết tật và dù tạo điều kiện đầy đủ về vật chất, như nơi ăn, chốn ở, nhà xưởng phù hợp với lao động là người khuyết tật, với chế độ lương gấp 130% so với lao động là người không khuyết tật. Nhưng qua hàng chục các phiên giao dịch về việc làm dành riêng cho NKT tại Trung tâm giới thiệu việc làm thanh- thiếu niên Hà Nội, chúng tôi tuyển không quá được 5 người.
Bắt buộc chúng tôi phải mở rộng đối tượng, từ dành riêng cho lao động là người khuyết tật sang cả các đối tượng yếu thế khác”
Tư vấn về việc làm cho người khuyết tật
Trao đổi về việc này với ông Trần Quốc Nam- Quản trị của diễn đàn “Tiếng nói người khuyết tật Việt Nam- VSDF”, ông Nam đánh giá rằng “Ngoài yếu tố khách quan như: Chính sách dành cho các doanh nghiệp tuyển dụng lao động là NKT, Chính sách dành cho NKT nặng cần nhân viên hỗ trợ cá nhân (personal assistant – PA) chưa có nên NKT nặng khó có thể tiếp cận việc làm tại các doanh nghiệp, hay như Nhận thức cộng đồng về lao động là người khuyết tật, Hạ tầng và cơ sở, vật chất không phù hợp, các quy định về thời gian làm việc thì nguyên nhân chính lại là nguyên nhân chủ quan đến từ chính vấn đề của NKT.”
Với tư cách từng là Chuyên gia về tư vấn việc làm cho NKT tại tổ chức Angels ‘Haven (Hàn Quốc) ông Trần Quốc Nam đã cùng với chúng tôi chỉ rõ ra:
Một số nguyên nhân từ chính lao động là người khuyết tật.
Tay nghề: Do nhiều nguyên nhân như Môi trường, Xã Hội và từ chính NKT có thể thấy đại đa số NKT đều chưa có tay nghề cơ bản về bất cứ công việc gì. Trừ một số NKT sinh ra ở các địa phương có làng nghề truyền thống. Ngoài ra, không phải tất cả các cơ sở đào tạo đều có chương trình đào tạo phù hợp về nghề dành riêng cho NKT
Thiếu kỹ năng và đào tạo
Phần lớn NKT khi không tham gia vào các tổ chức sinh hoạt Hội, Nhóm, CLB thường không được trang bị đủ kỹ năng chuyên môn về nghề nghiệp để làm việc, bởi họ thường không được tiếp cận với các chương trình giáo dục và đào tạo chuyên sâu dành cho NKT nên việc giao tiếp với đồng nghiệp, người chủ có thể gặp khó khăn, đặc biệt là đối với người khiếm thính, khiếm thị hoặc các dạng khuyết tật nặng khác.
Điều này đòi hỏi doanh nghiệp cần có các giải pháp giao tiếp hỗ trợ, nhưng không phải lúc nào doanh nghiệp cũng có khả năng thực hiện.
Khó khăn trong phỏng vấn
NKT thường thiếu cá kỹ năng mềm căn bản, nên họ thường gặp khó khăn trong quá trình phỏng vấn. Nếu phải trả lời các câu hỏi về khả năng thực hiện các việc làm, Họ khó trình bầy được chính xác những điều họ có thể làm được và không thể làm được. Họ không xác định được điểm mạnh, điểm yếu hay sở thích nghề nghiệp của mình là gì.
Từ phía gia đình NKT: Với tâm lý chịu sự định kiến xã hội “Đời cha ăn mặn, đời con khát nước” Nên không ít gia đình NKT “dấu” con, em không cho đi học, không tạo điều kiện hoà nhập xã hội. Nếu không coi có sự tồn tại của thành viên là NKT thì lại là trạng thái “Đùm bọc quá mức” sẵn sàng nuôi NKT cả đời, bởi lo họ khi bước chân ra ngoài xa hội gặp quá nhiều rủi ro, nên khiến cho NKT có tâm lý buông xuôi.
Chưa chủ động và thiếu kỹ năng tiếp cận thông tin trên mạng xã hội: Ngày nay khó có thể thấy không ai không sử dụng điện thoại Smartphone, nhưng qua các khảo sát có đến 85% sử dụng để giải trí (Xem Video trên Facebook, TikTok, chơi Games, xem tin HOT) hoặc để kết nối bạn bè và chia sẻ cảm xúc cá nhân, 15 % dung để mua sắm trực tuyến…Hầu hết không sử dụng để tìm kiếm các thông tin chính thống, thông tin về các văn bản pháp lý có liên quan, hay thông tin về việc làm.
Khi có được thông tin, NKT là người muốn lao động lại không đọc kỹ từng mục hướng dẫn mà thường liên lạc ngay với những câu hỏi đã được nêu rõ trong nội dung thông báo, hoặc gọi điện, nhắn tin bất kể khung thời gian nào, gây mất hứng thú với nhà tuyển dụng.
Vì cái lợi trước mắt mà quên giá trị của bản thân:
Không ít lần, chúng tôi nhận được tiếng kêu cứu của các anh chị là NKT bán hàng rong trên phố khi bị đưa vào các Trung tâm bảo trợ xã hội, khi họ có hành vi níu kéo du khách để bán hàng rong, thậm chí là núp bóng bán hàng để ăn xin trá hình. Cũng không ít lần báo chí đã lên tiếng về thực trạng mà gia đình và cả NKT “tự nguyện bán thân” cho các Ông chủ bảo kê, chăn dắt NKT để đi xin ăn thuê. Họ làm thế bởi không cần học nghề mà có người nuôi, người dắt đi và thu nhập 1 tháng cũng cao hơn thu nhập bình quân của người lao động phổ thông mà quên đi cái giá phải trả là sự nhân phẩm của mình.
Di chuyển: Họ cũng gặp rắc rối trong việc di chuyển đến nơi phỏng vấn, nơi làm việc do họ không thể sử dụng phương tiện giao thông công cộng, không có phương tiện riêng.để đến nơi làm việc, chưa được gia đình và cộng đồng hỗ trợ tạo đòn bẩy ban đầu.
Thực tại không thiếu NKT là Đại biểu quốc hội, là bán bộ, công nhân viên chức Nhà nước, hay giữ các chức vụ cao trong các tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ. Họ chính là minh chứng cho câu nói “Xã hội thay đổi- Bạn phải thay đổi và chỉ khi Bạn thay đổi – Xã hội mới thay đổi theo ý bạn” để khẳng định NKT là những người “tàn mà không phế” cần đến lúc NKT cần “đập vỡ vỏ” của chính mình.
Nhật Nam
