(ĐHVO). Hoạt động thể dục thể thao giúp người khuyết tật hỗ trợ phục hồi chức năng, rèn luyện sức khỏe, nâng cao kỹ năng sống, tăng cường giao tiếp, học hỏi kinh nghiệm, tự tin hòa nhập cộng đồng, kiếm thêm thu nhập. Ở Việt Nam, để khuyến khích, vận động người khuyết tật tham gia hoạt động thể dục, thể thao và bảo đảm cho người khuyết tật tham gia thể dục thể thao thường xuyên, Nhà nước đã từng bước xây dựng, ban hành và hoàn thiện các luật, chính sách về thể dục, thể thao đối với người khuyết tật xong thực tiễn triển khai vẫn còn nhiều hạn chế.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)
Khái quát một số chính sách về người khuyết tật tham gia hoạt động thể thao
Người khuyết tật có quyền tham gia vui chơi, giải trí, tập thể dục và hoạt động thể chất trên cơ sở bình đẳng tại Công ước Quốc tế về Quyền của Người khuyết tật, trong đó, Việt Nam là thành viên thứ 118 tham gia ký Công ước vào ngày 22 tháng 10 năm 2007. Cụ thể hóa các quy định của Công ước Quốc tế về Quyền của Người khuyết tật và đáp ứng yêu cầu thực tiễn tình hình phát triển của đất nước, tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã hình thành một khung pháp lý cơ bản về chính sách pháp luật về thể thao dành cho người khuyết tật. Các chính sách này được quy định tại nhiều văn bản pháp luật khác nhau từ Luật đến các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành, các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, trong đó tập trung chủ yếu tại một số luật quan trọng như: Luật Thể dục, thể thao năm 2006, sửa đổi, bổ sung năm 2018; Luật Người khuyết tật năm 2010; Quyết định 1190/QĐ-TTg năm 2020 về phê duyệt Chương trình trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2021-2030 và nhiều văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành.
Một số hạn chế, bất cập
Nhìn chung, trong khi chính sách và hệ thống pháp luật bảo đảm quyền tham gia hoạt động thể dục, thể thao của người khuyết tật tương đối hoàn thiện, Nhà nước đã từng bước hoàn thiện chính sách ưu tiên người tàn tật, xây dựng các biện pháp hỗ trợ, khuyến khích đặc biệt. Đảm bảo rằng người khuyết tật tham gia tập thể dục và hoạt động thể chất. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, cũng có một thực tế không thể phủ nhận là mặc dù luật pháp, chính sách đã có nhưng chưa được triển khai hiệu quả trên thực tế, còn nhiều khiếm khuyết, hạn chế, vướng mắc:
Một là hạ tầng cơ sở vật chất để người khuyết tật được tiếp cận các hoạt động thể dục, thể thao còn ít, không đáp ứng được với nhu cầu trên thực tế.
Theo thông tin từ Hội nghị Tổng kết chương trình trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2012-2020 và triển khai giai đoạn 2021-2030, dù công tác Trợ giúp đã được Chính phủ phê duyệt. Bộ Văn hóa và Thể thao, Bộ Thể thao và Du lịch, các cấp chính quyền, các cơ quan, đoàn thể quan tâm triển khai nhưng kết quả thực hiện còn hạn chế, tỷ lệ người khuyết tật tham gia hoạt động thể thao còn thấp. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến điều này, nhưng nguyên nhân chính là do cơ sở hạ tầng vật chất phục vụ thể dục, thể thao (sân bãi, trang thiết bị chuyên dụng …) chưa được đảm bảo cho người khuyết tật. Nhiều nơi còn thiếu, khó tiếp cận hoặc không có địa điểm / không gian cho người khuyết tật tập luyện thể dục thể thao. Cho đến nay, chỉ có 7,9% đến 11,1% số tỉnh, thành phố thành lập câu lạc bộ thể thao người khuyết tật, một xu hướng không tăng qua các năm.
Hai là nhận thức của xã hội, gia đình còn chưa có nhận thức đúng đắn về quyền và khả năng tham gia hoạt động thể thảo của người khuyết tật. Vì lý do này tỷ lệ tham gia các hoạt động thể thao của người khuyết tật còn thấp. Mặc dù, nhận thức của gia đình về người khuyết tật cũng đã tăng lên (thập kỷ từ năm 2009 đến cuối năm 2019), Theo Báo cáo nghiên cứu so sánh 10 năm về kỳ thị, phân biệt đối xử và nhận thức của người khuyết tật của Hành động vì sự phát triển cộng đồng. Thay vì coi người khuyết tật là những người đáng thương, người gánh chịu số phận của cả gia đình mình, các gia đình đã xem người khuyết tật như những thành viên bình đẳng trong gia đình, nhưng tỷ lệ này vẫn ở mức thấp, chỉ 44%.
Thứ ba, đời sống kinh tế của hầu hết các gia đình người khuyết tật còn nghèo, không đủ kinh phí để tạo điều kiện cho gia đình tham gia các hoạt động xã hội của người khuyết tật. Theo Phương pháp Tiếp cận Nghèo Đa chiều năm 2016, các hộ gia đình khuyết tật có nguy cơ nghèo hơn các hộ gia đình không khuyết tật cao gấp hai lần (19,4% so với 8,9%). Sự tham gia của người khuyết tật vào các tổ chức xã hội và câu lạc bộ có sự khác biệt tùy thuộc vào mức sống của các hộ gia đình khuyết tật. Dưới 1% hộ nghèo khuyết tật tham gia câu lạc bộ cộng đồng, so với 2,34% hộ không nghèo.
Thứ ba, đời sống kinh tế của hầu hết các gia đình người khuyết tật còn nghèo, không đủ kinh phí để tạo điều kiện để người khuyết tật tham gia các hoạt động xã hội. Theo chuẩn tiếp cận nghèo đa chiều năm 2016, các hộ gia đình có người khuyết tật có nguy cơ nghèo hơn các hộ gia đình không có người khuyết tật gấp hai lần (19,4% so với 8,9%). Sự tham gia của người khuyết tật vào các tổ chức xã hội và câu lạc bộ có sự khác biệt tùy thuộc vào mức sống của các hộ gia đình khuyết tật. Dưới 1% 1% người khuyết tật thuộc hộ nghèo có tham gia vào các câu lạc bộ sinh hoạt cộng đồng, so với 2,34% người khuyết tật thuộc hộ không nghèo.
Cuối cùng, nguồn lực tổ chức các hoạt động thể dục, thể thao dành riêng cho người khuyết tật còn hạn chế. Nhà nước đã có chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư, tham gia phát triển thể dục, thể thao cho người khuyết tật nhưng hầu như tập trung vào các sự kiện và hoạt động danh cho một số ít người khuyết tật có khả năng thể thao cao. Việc tổ chức hội thi, hội diễn, liên hoan văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao cho người khuyết tật tại cộng đồng gặp rất nhiều khó khăn do kinh phí và hạn chế điều kiện tổ chức, cơ sở vật chất.
Một vài kiến nghị gợi mở
Trước những rào cản, khó khăn và hạn chế nêu trên, đòi hỏi Đảng và Nhà nước cần có những chính sách phù hợp, những giải pháp thiết thực, hiệu quả để tạo điều kiện cho nhiều hơn nữa người khuyết tật tham gia các hoạt động thể dục, thể thao. Ví dụ như:
– Cần có quy hoạch tổng thể xác định trách nhiệm của các bộ, ngành, chính quyền địa phương, các cơ sở thể thao và câu lạc bộ thể thao cải tạo, nâng cấp cơ sở hạ tầng theo đúng chuẩn quốc gia và tăng cường kiểm tra, giám sát để người khuyết tật được tiếp cận và sử dụng các công trình phù hợp với mọi đối tượng người khuyết tật.
– Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của toàn xã hội, đặc biệt là cá nhân và gia đình người khuyết tật, doanh nghiệp và khu vực ngoài công lập tham gia thực hiện các chính sách pháp luật về người khuyết tật và hỗ trợ người khuyết tật tham gia hỗ trợ rèn luyện thân thể và các hoạt động thể thao.
– Có chính sách đầu tư nguồn lực để từng bước thu hẹp khoảng cách về khả năng tiếp cận thể dục thể thao giữa những người khuyết tật ở thành thị và nông thôn, đặc biệt là người khuyết tật thuộc gia đình hộ nghèo;
– Tăng cường các chương trình thể dục, thể thao dành cho người khuyết tật sống ở vùng sâu vùng xa hoặc miền núi;…
Công Năng
