Cơ quan chức năng thu giữ hàng loạt mỹ phẩm, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc của Công ty TNHH Hải Bé (Nho Quan – Ninh Bình)
Tại hội thảo “Mỹ phẩm: Từ công bố, sản xuất đến đảm bảo chất lượng”.Ông Nguyễn Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật Hiệp Hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), cho biết chỉ trong một ngày cuối tháng 5/2025 đã có gần 300 sản phẩm bị rút số công bố, chiếm tới 60% tổng số cả năm 2024. Ông đánh giá đây là con số báo động, phản ánh việc nhiều doanh nghiệp tìm cách lách luật, né tránh kiểm tra.
Theo ông Phong, hậu kiểm là tuyến phòng vệ cuối cùng bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Nếu tiền kiểm dựa trên hồ sơ công bố từ doanh nghiệp thì hậu kiểm mới phản ánh đúng chất lượng thực tế. Nhờ hậu kiểm, những sản phẩm chứa chất cấm, thành phần sai lệch hoặc quảng cáo thổi phồng mới được phát hiện và thu hồi. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn nhiều lỗ hổng như việc doanh nghiệp rút số công bố bất thường, nguồn lực kiểm tra hạn chế, khó khăn trong giám sát mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử, và chế tài xử phạt chưa đủ răn đe.
Bên cạnh đó, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Vũ Hoàng – Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TPHCM cho biết, năm 2024 có hơn 80.000 bệnh nhân đến khám, trong đó viêm da tiếp xúc dị ứng đứng ở vị trí thứ ba, sau viêm da cơ địa và mụn trứng cá. Nguyên nhân chính là tình trạng sử dụng mỹ phẩm kém chất lượng ngày càng phổ biến. Ông Hoàng cho biết bệnh nhân không chỉ chịu tổn hại về sức khỏe mà còn ảnh hưởng tâm lý, thời gian và chi phí điều trị.
Quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn do bệnh nhân thường sử dụng nhiều sản phẩm hỗn hợp, thiếu mẫu xét nghiệm, chi phí cao, thời gian kéo dài, và có nguy cơ biến chứng mạn tính. Bệnh viện đã kiến nghị xây dựng phần mềm tiếp nhận, mã hóa nguyên nhân vào hồ sơ bệnh án để thống kê chính xác tai biến do mỹ phẩm; đồng thời phối hợp với các phòng xét nghiệm để phân tích thành phần sản phẩm.
Nhà báo Phùng Công Sưởng nêu vấn đề về một sản phẩm quen thuộc là kem chống nắng và đặt câu hỏi với bà Phan Thanh Thúy, CEO Minh Khương Group, về cách doanh nghiệp chính ngạch chống lại hàng giả, hàng nhái.
Bà Thúy cho biết thị trường hiện nay tràn lan sản phẩm trôi nổi, trong đó có nhiều loại kem chống nắng gắn mác cao cấp nhưng không rõ nguồn gốc. Trong khi các thương hiệu châu Âu, Mỹ kiểm soát nghiêm ngặt chỉ số SPF, thì không ít sản phẩm nội địa lại quảng cáo quá mức, dễ gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.
Bà cho rằng thói quen tiêu dùng cũng là thách thức lớn. Người Việt thường tin rằng chỉ số SPF càng cao càng tốt, hoặc lựa chọn sản phẩm có hiệu quả nhanh trong 2 – 3 tuần, trong khi đây là điều phi thực tế và tiềm ẩn nguy cơ chứa chất cấm. Theo bà, để khắc phục, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát sản phẩm và tổ chức nhiều chương trình truyền thông nâng cao nhận thức người tiêu dùng.
Nhà báo Phùng Công Sưởng đặt câu hỏi về trách nhiệm pháp lý khi mua bán mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử. Ông so sánh với trường hợp xe tự lái gây tai nạn: xử phạt ai – chủ xe, nhà sản xuất hay người điều khiển? Với mỹ phẩm online cũng tương tự, người bán cho rằng họ chỉ là trung gian, trong khi nhà sản xuất lại ở xa.
Bà Lê Thị Hà, đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết trách nhiệm đầu tiên thuộc về người bán. Tuy nhiên, để truy xuất được thì cần cơ chế quản lý rõ ràng. Với các sàn thương mại điện tử lớn, cơ quan quản lý yêu cầu nền tảng phải xác thực danh tính, kiểm tra giấy tờ của người bán. Nếu sàn buông lỏng kiểm soát, họ sẽ phải liên đới chịu trách nhiệm.
Về livestream bán hàng, bà Hà cho biết dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) đã phân biệt giữa livestream quảng cáo, livestream review và livestream bán hàng. Người có tầm ảnh hưởng (KOL) chỉ được phép truyền tải thông tin trong phạm vi đã được xác thực. Nếu vượt quá, sẽ có chế tài xử lý riêng.
Ông Nguyễn Tấn Phong cho rằng, khung pháp luật hiện nay về quảng cáo và thương mại điện tử nhìn chung đã khá đầy đủ. Luật Quảng cáo đã được bổ sung, còn dự thảo Luật Thương mại điện tử lần đầu tiên đưa ra nhiều nội dung quan trọng, trong đó nổi bật là yêu cầu định danh người bán. Đây được coi là bước đi cần thiết để thị trường minh bạch hơn và bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý hệ thống văn bản pháp luật còn phức tạp, có nguy cơ chồng chéo, khiến doanh nghiệp và KOL gặp khó khăn khi tuân thủ. Câu hỏi đặt ra là khi vi phạm xảy ra, cơ quan nào sẽ chịu trách nhiệm xử lý: quản lý quảng cáo, quản lý thương mại điện tử hay một đơn vị khác.
Thương mại điện tử đang tăng trưởng với doanh số hàng năm khoảng 20 – 23%. Cơ hội đi kèm với rủi ro, và ông từng gặp tình huống mua hàng online nhưng sản phẩm nhận được không đúng quảng cáo, thậm chí không thể liên hệ người bán để khiếu nại. Vì thế, ngoài hoàn thiện pháp luật, cần tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn và đào tạo kiến thức cho người bán, đặc biệt là các cá nhân có tầm ảnh hưởng.
Từ thực tế trên, các chuyên gia thống nhất rằng Luật Quảng cáo đóng vai trò quan trọng trong quản lý thị trường mỹ phẩm. Việc kiểm soát chặt chẽ nội dung quảng bá giúp phát hiện và ngăn chặn sản phẩm kém chất lượng ngay từ đầu, giảm gánh nặng cho công tác hậu kiểm, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Bên cạnh hoàn thiện pháp luật, các ý kiến cũng cho rằng cần tăng cường phối hợp liên ngành, áp dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc, nâng cao ý thức người tiêu dùng và siết chặt trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp, KOL và sàn thương mại điện tử.
Như vậy, Luật Quảng cáo không chỉ là công cụ quản lý thông tin mà còn là nền tảng để xây dựng niềm tin, minh bạch và cạnh tranh công bằng trong thị trường mỹ phẩm Việt Nam.
Song Hồng
