Tại thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các thành phố lớn, nhà chung cư đang được xây dựng với mật độ lớn để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân. Tuy nhiên, trong quá trình xây dựng, các chủ đầu tư vô hình chung đã bỏ qua các quy chuẩn thiết kế chuyên biệt cho người khuyết tật (NKT).
(Ảnh – Nguồn Internet)
Tạp chí điện tử Đồng hành Việt cũng đã nhận được nhiều thư yêu cầu tư vấn liên quan đến vấn đề lối đi riêng cho NKT tại các chung cư. Quy định pháp luật trong việc bảo vệ quyền cho NKT tại các công trình sử dụng chung được quy định cụ thể, tuy nhiên, việc thực thi trên thực tê lại có nhiều bất cập.
Về mặt pháp lý, quy định pháp luật hiện hành quy định chặt chẽ về về việc thiết kế, thi công chung cư để đảm bảo NKT có thể sử dụng. Các văn bản pháp luật nổi bật gồm: Luật NKT năm 2010 và Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng công trình đảm bảo NKT sử dụng QCVN 10:2014/BXD.
Điều 39, Luật người khuyết tât năm 2010 quy định về xây dựng và cải tạo nhà chung cư và công trình công cộng đảm bảo cho NKT sử dụng, theo đó:
“ 1. Việc phê duyệt thiết kế, xây dựng, nghiệm thu công trình xây dựng mới, cải tạo và nâng cấp nhà chung cư, trụ sở làm việc và công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội phải tuân thủ hệ thống quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng để bảo đảm NKT tiếp cận.
2. Nhà chung cư, trụ sở làm việc và công trình hạ tầng kỹ thuật công cộng, công trình hạ tầng xã hội được xây dựng trước ngày Luật này có hiệu lực mà chưa bảo đảm các điều kiện tiếp cận đối với NKT phải được cải tạo, nâng cấp để bảo đảm điều kiện tiếp cận theo lộ trình quy định tại Điều 40 của Luật này”.
Tại điều 40, Luật NKT quy định về cải tạo nhà chung cư với nội dung đến ngày 01 tháng 01 năm 2025, tất nhà chung cư phải bảo đảm điều kiện tiếp cận đối với NKT.
Quy định trong QCVN 10:2014/BXD chỉ rõ, công trình đảm bảo NKT tiếp cận sử dụng phải có thiết kế môi trường kiến trúc được tạo dựng mà NKT có thể đến và sử dụng các không gian chức năng trong công trình. Cụ thể, trong một khuôn viên, công trình hoặc hạng mục công trình ít nhất phải có một đường vào đảm bảo NKT tiếp cận sử dụng. Khi có sự thay đổi cao độ đột ngột trên đường vào của công trình thì phải có đường dốc và tuân theo các quy định sau: Độ dốc: không lớn hơn 1/12; Chiều rộng đường dốc: không nhỏ hơn 1 200 mm; Chiều dài đường dốc: không lớn hơn 9 000 mm; Tại điểm bắt đầu và kết thúc đường dốc phải có khoảng không gian không nhỏ hơn 1.400 mm để xe lăn có thể di chuyển được; Bề mặt đường dốc phải cứng, không được ghồ ghề và không trơn trượt; Bố trí tay vịn liên tục ở hai bên đường dốc; Tay vịn được lắp đặt ở độ cao không lớn hơn 900 mm so với mặt sàn. Ở điểm đầu và điểm cuối đường dốc, tay vịn phải được kéo dài thêm 300 mm. Ngoài ra trong quy chuẩn còn quy định những tiêu chuẩn riêng đối với thang máy, bãi đỗ xe, nhà vệ sinh, sảnh đón tiếp chung,… dành cho NKT.
Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều tòa chung cư được xây dựng mà không có hạng mục dành riêng cho NKT, hoặc hạng mục dành riêng cho NKT không đảm bảo công năng sử dụng. Trong nhiều trường hợp các tòa chung cư có thực hiện các hạng mục riêng cho NKT nhưng việc là chỉ trên hình thức, không đảm bảo công năng sử dụng.
Nguyên nhân phải kể đến đầu tiên là do trình độ, ý thức của các nhà đầu tư, đơn vị tư vấn thiết kế. Họ không biết hoặc “cố tình” không biết các quy chuẩn của Bộ xây dựng trong quá trình thiết kế và thi công nhà chung cư. Nhà đầu tư chỉ quan tâm đến lợi nhuận cao mà quên mất các quy chuẩn phù hợp với pháp luật, phù hợp với yêu cầu thực tế của một bộ phận không nhỏ NKT trong xã hội.
Thứ hai, các cơ quan nhà nước chưa sát sao chỉ đạo các cơ quan chuyên môn địa phương khi thẩm định, cấp phép các công trình xây dựng. Hầu hết các công trình xây dựng nhà chung cư không đảm bảo cho NKT sử dụng tuy nhiên vẫn được cấp phép xây dựng. Cần có quy chế thẩm định sát sao và các chế tài xử lý vi phạm nghiêm khắc để xử lý các nhà đầu tư cố tình vi phạm liên quan đến quy chuẩn xây dựng đảm bảo NKT có thể sử dụng
Thứ ba, Chính phủ đưa ra mục tiêu đến năm 2025 tất cả các Tòa chung cư cũ đều đảm bảo NKT có thể sử dụng tuy nhiên đến nay vẫn chưa triển khai. Việc triển khai các lộ trình ngắn hạn, đôn đốc chủ đầu tư sửa chữa công trình, vận động người dân tham gia đóng góp và sử dụng các nguồn lực khác để có thể hoàn thành được kế hoạch đặt ra đúng hẹn.
NKT hơn ai hết rất cần có một nơi cư trú phù hợp, có thể sử dụng được, đảm bảo được những nhu cầu cuộc sống tối thiểu. Tạo được lối đi cho NKT ngay trong chính căn nhà của mình cần nhận được sự quan tâm nhiều hơn nữa của các cơ quan ban ngành và toàn xã hội.
Phan Anh
