(ĐHVO) Nhà thơ Tản Đà vốn vô cùng yêu thích một loại rau thơm có tên gọi là húng Láng. Quả thật, đây là một loại rau thơm đặc biệt, đã từng được gọi là rau tiến vua.
Ngày trước, có một dạo nhà thơ Tản Đà đến tá túc ở nhà ông bạn là ông Lương Ngọc Tùng, Thư ký sở mỏ Vàng Danh (Quảng Ninh). Nhà ông Tùng khi ấy to đẹp, uy nghi, lại có khoảng sân lát gạch mà chiều chiều hai người bạn văn ngồi đàm đạo. Một hôm, khi ông Tùng đi vắng về đến nhà, thấy ông bạn Tản Đà của mình đang bật tung gạch lát ở một góc sân. Ông Thư ký sở mỏ ngạc nhiên hỏi bạn cớ sự thì nhà thơ giải thích mình đang dỡ gạch để trồng rau húng Láng, vì “uống rượu thiếu rau húng Láng cứ nhạt phèo”.
Không phải ngẫu nhiên mà Tản Đà mê mẩn rau húng Láng đến vậy. Sử dĩ, loại rau này có tên gọi “húng Láng” là bởi chúng được trồng ở làng Láng. Thời xưa, đây được coi là loại rau gia vị trồng để tiến vua. Nếu đám nô tài đi chợ mà không mua về mấy mớ rau húng Láng thì quan Thượng thiện hoặc quan Thái y sẽ sai người nọc ra mà đánh. Thiếu rau gì cũng được, nhưng dâng lên Ngự thiện mà không có rau thơm, nhất là mấy nhành húng Láng thì không được.
Cây húng Láng là loại thảo mộc sống rất dai. Phần rễ mọc bò, đoạn thân dưới đất như có vảy còn đoạn thân trên mang lá, phân nhiều nhánh và có thể mọc cao đến một mét. Lá có cuống, hình thân dài và mép lá có khía như răng cưa. Hoa húng mọc thành vòng ở kẽ lá, ra quả có nốt sần sùi. Mặt lá màu xanh thẫm. Cuống và gân lá màu tím. Thân cây đanh lẳn, tròn, màu tím sẫm, không có lông. Húng lá có hoa, ra quả nhưng không có hạt. Muốn trồng, phải ngắt thân cây bánh tẻ rồi vùi trong đất ẩm. Sau vài ngày đoạn thân sẽ mọc rễ và phát triển. Húng Láng hợp với rất nhiều món xào, nấu hoặc ăn sống cùng những loại rau khác. Khi cho húng Láng vào chế biến cùng thức ăn, nó sẽ giúp tôn lên hương vị riêng của món ăn đó. Món ăn trở nên dậy mùi, quyến rũ mà sang trọng. Ngay cả với món mỳ ăn liền hiện đại, khi nấu chỉ cần thả vài cọng húng Láng, bát mỳ sẽ thơm lừng, dậy mùi hẳn lên.
“Dưa La, húng Láng, ngổ Đầm,
Cá rô đầm Sét, sâm cầm hồ Tây”
Húng Láng đã đi vào thơ ca dân gian vì hương vị đặc sắc của nó trong văn hóa ẩm thực Việt Nam, nhưng giờ đây nó lay lắt sống trong sự cạnh tranh khốc liệt của nhịp sống đương đại. Tốc độ đô thị hóa làm diện tích trồng húng Láng bị thu hẹp đến mức chỉ còn những luống rau nằm xen giữa những khu nhà cao tầng. Thành phố Hà Nội đã dự chi 2 tỷ đồng cho phương án bảo tồn nguồn gen húng Láng để đảm bảo sự đa dạng sinh học cho nông nghiệp Hà Nội việc cung cấp rau húng Láng cho thị trường, nhưng những người dân làng Láng không mấy mặn mà.
Khi phải chọn giữa bồi thường, đền bù đất hoặc nhận tiền của Dự án để bảo tồn giống cây, nhiều người không ngần ngại trả lời rằng họ thích nhận tiền đền bù để còn có tiền trang trải cuộc sống, lo cho con cái ăn học. Những xã viên cao tuổi ở HTX Láng Thượng như bà Chương Thị Định, bà Nguyễn Thị Sói tâm sự: “Trồng húng bây giờ vất vả lắm mà cũng chả thu được là bao. Mình già rồi sao có thể đi lên chợ mà đổ mối buôn được chứ. Nhớ ngày xưa, cả hợp tác xã trồng húng, đi qua là đã thấy mùi thơm của húng Láng rồi. Lúc làm việc mọi người gọi nhau í ới nói chuyện vui vẻ. Thời đấy mọi thứ đâu có xô bồ như bây giờ”.
Quả thật, với sự phát triển như vũ bão của công nghiệp cùng các giống rau hiện đại, nghề trồng rau cũng đang dần mai một đi vì vất vả và lợi nhuận thấp. Rau húng Láng từ đó cũng không còn được trồng nhiều như trước nữa. Giờ đây, thời hoàng kim của loại rau này chỉ còn trong những câu chuyện kể.
Hồ Công Thiết
