(ĐHV).Trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, việc đưa pháp luật đến gần người dân không chỉ là nhiệm vụ quản lý mà còn là biểu hiện sinh động của một xã hội công bằng, nhân ái và thượng tôn pháp luật. Bởi, pháp luật chỉ thật sự có ý nghĩa khi mọi người dân đều có thể tiếp cận, hiểu và vận dụng được nó trong đời sống. Sự ra đời của Cổng pháp luật quốc gia đã mở ra hướng tiếp cận mới, nơi công nghệ trở thành cầu nối giữa Nhà nước và Nhân dân, giúp doanh nghiệp, mọi công dân đặc biệt là các nhóm đối tượng như người khuyết tật và đồng bào dân tộc thiểu số… có thể chủ động tìm hiểu, tra cứu và áp dụng pháp luật một cách thuận tiện, bình đẳng cũng như hiệu quả hơn bao giờ hết.
Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, hướng tới xây dựng Chính phủ điện tử và xã hội số, sự kiện ra mắt Cổng pháp luật quốc gia phiên bản chính thức tại địa chỉ phapluat.gov.vn đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng của ngành tư pháp. Đây không chỉ là một sản phẩm công nghệ, mà là biểu tượng cho quyết tâm của Nhà nước trong việc hiện thực hóa nguyên tắc “mọi người đều bình đẳng trước pháp luật” bằng những hành động cụ thể và thiết thực.
Sự ra đời của Cổng pháp luật quốc gia còn là bước triển khai cụ thể các chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền, như Nghị quyết số 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Nghị quyết số 197 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, Luật Tiếp cận thông tin 2016… Đây là những nền tảng pháp lý vững chắc để mỗi người dân, đặc biệt là những nhóm đối tượng như người khuyết tật hay đồng bào dân tộc thiểu số… cũng được bảo đảm thụ hưởng bình đẳng quyền được tiếp cận thông tin và công lý – hai trụ cột quan trọng của xã hội pháp quyền.
Từ thực tiễn cho thấy, mặc dù Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt, thể hiện qua hệ thống chính sách, pháp luật ngày càng hoàn thiện nhằm nâng cao đời sống cả vật chất lẫn tinh thần cho các nhóm yếu thế nhưng thực tế những đối tượng này, đặc biệt là NKT và đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) còn phải đối mặt với nhiều rào cản khi tiếp cận pháp luật.
Với họ, pháp luật vẫn có thể được ví như “ngọn đèn xa” hiện hữu nhưng rất khó chạm tới. Nguyên nhân đến từ sự chênh lệch về điều kiện sống, trình độ học vấn, ngôn ngữ và khả năng tiếp cận thông tin đã khiến pháp luật chưa thực sự trở thành công cụ thiết thực để giúp họ tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của bản thân.
Tỷ dụ như, theo Điều tra NKT năm 2023: cả nước có khoảng hơn 6 triệu NKT, với tỷ lệ tập trung cao ở nông thôn; khoảng cách về giáo dục là một thách thức then chốt khi tỷ lệ NKT từ 15 tuổi trở lên biết chữ chỉ đạt 79%, thấp hơn gần 20% so với người không khuyết tật, khiến các văn bản pháp luật với nhiều thuật ngữ chuyên ngành càng trở nên khó tiếp cận. Thêm vào đó, sự đa dạng của 6 dạng tật theo quy định của Luật Người khuyết tật đòi hỏi những cách tiếp cận riêng mà các loại hình truyền thông truyền thống khó có thể đáp ứng một cách trọn vẹn. Nhóm đối tượng chịu “thiệt thòi kép” nhất chính là NKT người DTTS, khi họ phải đối mặt đồng thời với rào cản về ngôn ngữ, văn hóa và điều kiện đi lại, làm suy giảm nghiêm trọng khả năng tự vệ pháp lý.
Chính trong bối cảnh đó, sự ra đời của Cổng Pháp luật Quốc gia không chỉ đơn thuần là một bước tiến kỹ thuật, mà còn là một cam kết nhân văn mạnh mẽ về công bằng và sự bao trùm, hiện thực hóa nguyên tắc “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong hành trình tiếp cận công lý.
Cổng pháp luật quốc gia với việc được thiết kế như một trung tâm pháp lý số toàn diện, lấy người dân làm trung tâm phục vụ, với tầm nhìn “Pháp luật đến gần dân – dân hiểu luật và sống theo pháp luật”. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số, một tín hiệu đáng khích lệ là tỷ lệ NKT sử dụng internet đã tăng mạnh từ 6,7% (năm 2016) lên 33,6% (năm 2023) cùng với mức 83,7% của người không khuyết tật cùng thời điểm. Mức tăng trưởng ấn tượng này không chỉ phản ánh xu hướng tích cực mà còn cho thấy một “lực lượng người dùng” tiềm năng đang dần hình thành, tạo ra thời điểm phù hợp để các giải pháp pháp lý số như Cổng pháp luật quốc gia ra đời và phát huy hiệu quả.
Được biết, phiên bản chính thức của Cổng Pháp luật Quốc gia được xây dựng dựa trên sáu trụ cột công nghệ đột phá, bao gồm: giao diện đa nền tảng, Trợ lý AI Pháp luật, khả năng tích hợp với VneID, kết nối dữ liệu liên ngành, trang tiếng Anh và kết nối mạng xã hội. Những tính năng này không chỉ tối ưu hóa trải nghiệm người dùng trên mọi thiết bị, mà còn chú trọng khả năng tiếp cận cho người khuyết tật và đồng bào dân tộc thiểu số thông qua các công cụ hỗ trợ, thể hiện một bước tiến nhân văn trong việc thu hẹp khoảng cách pháp lý.
Có thể thấy, Cổng chính là sự hiện thực hóa sinh động cho nhiều giải pháp then chốt mà giới chuyên gia và quản lý đã đề cập. Một trong những điểm nổi bật là việc đa dạng hóa phương thức truyền thông, cung cấp thông tin pháp luật dưới nhiều hình thức (văn bản, âm thanh, hình ảnh) trên nền tảng thân thiện với tất cả mọi người trong đó có người khuyết tật như hỗ trợ trình đọc màn hình, khả năng phóng to chữ và tiềm năng tích hợp ngôn ngữ ký hiệu…
Đột phá nhất phải kể đến “Trợ lý AI Pháp luật” – công cụ có khả năng chuyển dịch các khái niệm pháp lý phức tạp thành ngôn ngữ đời thường, dễ hiểu. Thay vì tra cứu thủ công như trước đây, người dân giờ đây có thể trực tiếp đặt câu hỏi bằng ngôn ngữ tự nhiên. Chỉ trong thời gian ngắn, AI sẽ phân tích, tìm kiếm và cung cấp câu trả lời chi tiết kèm trích dẫn điều luật chính xác cùng hướng dẫn từng bước cụ thể thay vì mất nhiều thời gian hơn như trước đây.
Tính năng này có ý nghĩa thiết thực, giúp mọi người dân – bất kể trình độ học vấn – đều có thể hiểu và thực thi pháp luật đúng cách. Chẳng hạn, những câu hỏi phổ biến như:
- “Tôi bị khuyết tật vận động, có được hưởng trợ cấp xã hội không?”
- “Gia đình tôi là người dân tộc Mông, muốn xin cấp đất ở thì cần những điều kiện gì?”
- “Tôi bị khiếm thính, khi tham gia giao thông bằng xe máy có bắt buộc đội mũ bảo hiểm không?”
Hơn thế nữa, hy vọng Cổng pháp luật quốc gia sẽ trở thành trợ thủ đắc lực và là cầu nối trực tiếp cho đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý (TGPL) và luật sư. Bên cạnh việc giúp họ tra cứu thông tin nhanh chóng, hỗ trợ tư vấn chính xác, Cổng có tiềm năng phát triển thành một “sàn kết nối” pháp lý, cho phép người dân, đặc biệt là NKT, đăng ký yêu cầu trợ giúp và được định tuyến một cách thông minh đến các TGPL, luật sư phù hợp với vụ việc và địa bàn của mình. Tính năng này sẽ rút ngắn tối đa khoảng cách giữa người cần trợ giúp và người cung cấp dịch vụ, từng bước hiện thực hóa mục tiêu nâng cao hiệu quả và vai trò của đội ngũ này. Việc cung cấp phiên bản tiếng Anh cũng mở rộng phạm vi phục vụ, hướng tới người Việt Nam ở nước ngoài và cộng đồng quốc tế quan tâm đến pháp luật Việt Nam.
Nhìn về tương lai, để Cổng thực sự trở thành công cụ bao trùm, mong muốn rằng các cơ quan chức năng sẽ tiếp tục rà soát, nâng cấp theo chuẩn tiếp cận quốc tế WCAG; tích hợp khả năng chuyển ngữ sang một số ngôn ngữ dân tộc thiểu số phổ biến; và phát triển Trợ lý ảo sử dụng ngôn ngữ ký hiệu. Sự hoàn thiện này không chỉ là bước tiến công nghệ, mà còn là biểu hiện sinh động của tinh thần nhân văn, bảo đảm để mọi công dân, bất kể khả năng, ngôn ngữ hay địa lý, đều có thể “đọc hiểu pháp luật” theo cách phù hợp với mình – biến nguyên tắc “không ai bị bỏ lại phía sau” thành một thực tiễn sống động trong hành trình tiếp cận công lý.
Từ góc độ chính trị xã hội, sự ra đời của Cổng pháp luật quốc gia là một chính sách công mang tầm nhìn nhân văn sâu sắc, góp phần cụ thể hóa tinh thần của Hiến pháp 2013, Luật Tiếp cận thông tin 2016, Luật Người khuyết tật 2010 và các chiến lược quốc gia về bình đẳng giới, phát triển vùng dân tộc thiểu số… Qua đó, mọi đối tượng trong xã hội đều có thể chủ động tra cứu quyền lợi giúp họ tự tin hơn, chủ động hơn trong đời sống xã hội, kinh tế, chính trị nhất là đối với các nhóm đối tượng như NKT và đồng bào DTTS. Nền tảng cũng sẽ là “cầu nối số” giữa chính sách của Nhà nước và nhu cầu thực tế, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền.
Sự kiện ra mắt Cổng pháp luật quốc gia phiên bản chính thức dưới sự chứng kiến của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Quốc Dũng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cùng các lãnh đạo cấp cao ngày 07/11/2025 không chỉ là nghi lễ ra mắt một sản phẩm công nghệ, mà còn là tuyên ngôn về niềm tin của Việt Nam vào sức mạnh của chuyển đổi số vì con người. Khi pháp luật trở nên dễ hiểu, dễ tìm, dễ áp dụng – thì công lý không còn xa vời. Khi người khuyết tật và đồng bào dân tộc thiểu số có thể tiếp cận, hiểu và sử dụng pháp luật, thì công bằng, nhân văn và tiến bộ xã hội đã thực sự được hiện thực hóa.
Cổng pháp luật quốc gia, vì thế không chỉ là “cổng thông tin”, mà là cánh cửa của niềm tin, mở ra hành trình mới – nơi mọi công dân đều được quyền tiếp cận công lý và pháp luật bình đẳng như nhau. Đây cũng là bước triển khai cụ thể Nghị quyết số 66, Nghị quyết số 197 và Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2030, khẳng định tầm nhìn về một nền pháp lý số nhân văn, bao trùm và phục vụ con người.
Khi Pháp luật không chỉ là văn bản mà còn là hơi thở của công bằng, là nhịp cầu kết nối con người với quyền được sống, được bảo vệ và được tôn trọng; khi công nghệ phục vụ công lý, mỗi công dân, dù ở bất cứ nơi đâu, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, đều có thể “biết pháp luật để sống tự tin, hiểu pháp luật để tự bảo vệ mình và thực hiện quyền cùng nghĩa vụ công dân.”
Hãy truy cập https://phapluat.gov.vn để trải nghiệm và cùng chung tay hiện thực hóa mục tiêu: mọi người dân đều hiểu luật, sống và làm việc theo pháp luật, từ đó góp phần hoàn thiện Cổng Pháp luật Quốc gia ngày một thiết thực, hiệu quả hơn.
Huy Hùng
