(ĐHVO). “Biến những thân, cành gãy thành nghệ thuật, để những cây xanh đã sống cùng Hà Nội qua bom đạn, qua bão giông sẽ có cuộc đời mới, mạnh mẽ và không chịu khuất phục như chính khí phách kiêu hãnh của Người Tràng An”
Ngày 7 tháng 9, cơn bão Yagi tràn qua Hà Nội, quật gãy, đổ hơn 25 nghìn cây xanh, trong đó có những cây xanh đã là một phần máu thịt của người Hà Nội, như cây Sưa “lãng mạng đến nao lòng” trên đường Hoàng Diệu, cây Đa bên đền Bà Kiệu (Hàng Trống), cây Si cổ thụ trước Nhà thờ lớn… và cây Mít được người Hà Nội nói vui là “Cây Mít được bảo vệ nghiêm ngặt nhất Việt Nam” đó là cây Mít trước cổng trụ sở Liên hợp quốc (304 Kim Mã- Ba Đình)
Cây mít gãy đổ trước cổng trụ sở Liên hợp quốc
Cây Mít vốn là một loại cây ăn quả phổ biến như nhiều cây ăn trái khác, nhưng đặc biệt chỉ có cây mít mang ý nghĩa quan trọng về tâm linh trong văn hóa Việt Nam. Mít được coi là biểu tượng của trường tồn và sự thịnh vượng (Chuẩn mực “Nhà ngói, cây mít”). Và có triết lý tâm linh nên cùng với đặc tính gỗ Mít khá mềm dẻo, nên từ xa xưa người Việt sử dụng thường sử dụng gỗ Mít để làm tượng và đồ thờ. Những ngôi chùa nổi tiếng ở miền Bắc như chùa Tây Phương, chùa Đậu, chùa Dâu, chùa Sùng Ân, chùa Mía đều sử dụng gỗ mít để tạc những pho tượng thờ. Một trong những pho tượng Phật nổi tiếng miền Nam là bức tượng Phật ngồi trên tòa sen bằng gỗ mít thếp vàng, cao 2,5 m ở chùa Khải Tường – Sài Gòn được chế tác bởi các nghệ nhân Huế do vua Gia Long cúng dâng. Vì những lẽ đó, năm Minh Mạng thứ 17, nhà vua cho đúc Cửu đỉnh bằng đồng để đặt trước sân Thế Miếu, trên Cao đỉnh – chiếc đỉnh đồng đặt ở giữa, tượng trưng cho vị thế của vua Gia Long, vị vua sáng lập triều Nguyễn. nhà vua đã cho khắc hình ảnh cây mít.
Nhìn cây Mít “an toàn nhất Việt Nam” bị gãy đổ, những khúc gỗ Mít bị cắt xẻ.. số phận của những khúc gỗ ấy, rồi lại như 25 nghìn cây xanh đã gục ngã, sẽ lại bị tiêu huỷ hay mục nát ở một đâu đó. Những người yêu Hà Nội không chỉ xót xa mà họ có ý tưởng “Biến những thân cành gãy ấy thành nghệ thuật, để những cây xanh đã “sống” cùng Hà Nội qua bom đạn, qua bão giông sẽ có cuộc đời mới, mạnh mẽ và không chịu khuất phục như chính khí phách Người Tràng An”
Và đúng ngày kỷ niệm chào mừng 70 năm giải phóng Thủ Đô (10 tháng 10 năm 1954 /10 tháng 10 năm 2024) tác phẩm “Recovery from Typhoon Yagi- Hồi sinh sau bão Yagi” sáng tác từ thân cây mít gãy gục vì bão Yagi đã được đại diện cơ quan Phát triển liên hợp quốc (UNDP) đón nhận từ những người Hà Nội hết sức đặc biệt, nghệ sỹ điêu khắc Nguyễn Như Ý và người bạn – Nhà sưu tập Phạm Đức Sĩ.
Một tài năng đặc biệt
Nguyễn Như Ý thi đỗ vào trường ĐH Mỹ Thuật quãng những năm 90, ngay trong những năm hoc đầu tiên, Như Ý đã sớm bộc lộ tài năng của mình qua nghệ thuật điêu khắc, tất cả những khúc gỗ quăn queo lăn lóc, vô tri giác qua bàn tay phù thuỷ cuá Ý đã hô biến thành các bức tượng mang phong cách rất riêng và cả sự biểu cảm cũng rất riêng.
Cuộc đời phẳng lặng thì chẳng có gì để nói, nếu như tai hoạ và biến cố không liên tiếp ập xuống đầu Như Ý năm 2010. “Vợ bỏ đi, con chết, tai nạn phải cưa cụt một chân”. Sau các biến cố ấy, hình ảnh một kẻ cởi trần trùng trục, da cháy nắng nhảy thon thót mò cua bắt cá mưu sinh, vật vã hềnh hệch bên chiếu rượu, nửa điên, nửa dại… Như Ý bỗng hoá thành một con người khác – Ý “điên”. Nhưng trong bộ dạng điên rồ ấy vẫn vẹn nguyên một tâm hồn trẻ thơ trong trẻo, sau những cơn say, những buổi mò cua bắt ốc, là một Ý “điên” bần thần và vô định, nếu không có một con người..
Điểm tựa của tài năng
Khi Như Ý bước chân vào trường Đại học Mỹ thuật, cũng là lúc một con người cũng gắn với gỗ thành nghệ danh, đó là nhà sưu tập (NST) Phạm Đức Sĩ hay người mà hoạ sĩ, giới sưu tập tranh gọi với cái tên trìu mến Sĩ “mộc”
Phạm Đức Sĩ vào trường là người thợ chuyên đóng khung tranh, bục bầy tượng… Cùng chung một môi trường, nên Sĩ “mộc” đã chứng kiến mọi thăng trầm của một người nghệ sỹ tài năng, hay tin Ý “điên” tai nạn, về thăm, Sĩ thấy Ý trầm cảm nặng, nhưng sự nhạy cảm của Sĩ vẫn nhận ra: “Bản năng nghệ thuật mạnh mẽ như bản năng sinh tồn và sự khao khát sáng tạo vẫn luôn “cụng cựa” trong tâm hồn Ý “điên”!
Nhà sưu tập Phạm Đức Sĩ và người bạn- nghệ sỹ điêu khắc Nguyễn Như Ý.
Sĩ “mộc” thấy thương, rồi đi đến thành người đồng cảm và bảo trợ cho Ý “điên” lúc nào không hay. Sĩ “mộc” dọn dẹp cho Ý “điên”ngồi nhờ một góc cửa hàng nhỏ của mình, ngay trước cổng trường Đại học Mỹ thuật thân quen. Sĩ mua mầu cho Ý, mua cơm cho Ý ăn, mua những bức tượng tái sinh cuộc đời của Ý.
“Làm sao để người ta biết đến tài năng của một con người đặc biệt? Làm sao để Như Ý có thể sống được bằng nghệ thuật của mình?” Ý nghĩ ấy cứ đeo đẳng Sĩ “mộc”. Năm 2012 Phạm Đức Sĩ – gã thợ mộc trường Yết Kiêu đã mở triển lãm “Nguyễn Như Ý – Chân dung điêu khắc Việt Nam đương đại” cho Ý “điên”. Rất nhiều thầy cô trường Đại học Mỹ Thuật vốn là thầy của Ý, rất nhiều nghệ sỹ và người hâm mộ đến xem. Nhà phê bình mỹ thuật Phan Cẩm Thượng tại triển lãm phải thốt lên “Nhờ Sĩ “mộc” mà cả Hà Nội biết và chơi tượng của Ý “điên”!!”
Không thể nói Sĩ “mộc” là người đầu tiên phát hiện ra tài năng của Ý “điên”, nhưng có thể nói Sĩ “mộc” đã kích hoạt lại được cảm hứng với nghệ thuật với Ý “điên”, đưa Ý “điên” bay xa hơn, để năm 2016 Ý lại được bạn bè hỗ trợ triển lãm ở Blue Gallery.
Cho đến hôm nay nói về tài năng của Ý “điên” không thể không nói đến NST Sĩ “mộc” tinh tế, nhưng vượt lên tất cả đó không phải là sự hâm mộ nghệ thuật bình thường, mà ở hai con người đó đã dựng nên một tượng đài về tình bạn thật đặc biệt.
Hai số phận một sự hồi sinh:
Tổng thể bức tượng khối trụ tròn là hình ảnh một chàng trai cường tráng, ngực trần, đầu đội mũ Lạc hồng, chở che cho người phụ nữ ngã quỳ bên dưới, chàng trai một tay ấp lên trái tim, tay phải đang chở che, nâng kéo lên người phụ nữ với bộ ngực căng tròn tượng trưng cho sự sinh sôi. Cả bức tượng truyền đi thông điệp “sự sống sẽ lại hồi sinh”
Câu chuyện về tình bạn đẹp được chia sẻ với những người bạn Liên hợp quốc
Phát biểu tại buồi đón nhận tác phẩm “Hồi sinh sau bão Yagi”, bà Rala Khalidi – Trưởng đại diện của Chương trình phát triển Liên hợp quốc xúc động nói
“Cây mít trước cổng trụ sở của Liên hiệp quốc như một người bạn của chúng tôi, cây đã chở che cho bóng mát, cho chúng tôi trái ngọt... khi cây gãy, thực sự chúng tôi rất xót xa, nay nhờ những ý tưởng của những người yêu Hà Nội và sự tài hoa của người nghệ sỹ thiên tài đã có một tác phẩm không chỉ đẹp, mà có còn mang thông điệp rất mạnh mẽ về tính dễ tổn thương của con người, của thiên nhiên và cả khả năng hồi sinh nếu được quan tâm, chú trọng. Đây là lần đầu tiên Văn phòng Liên hợp quốc tại Việt Nam đón nhận một tác phẩm nghệ thuật rất đặc biệt, đến từ những con người cũng rất đặc biệt, điều đó thêm khẳng định sự cam kết của chúng tôi về hỗ trợ Việt Nam trên nhiều lĩnh vực trong đó có những lĩnh vực về người dễ tổn thương, về biến đổi khí hậu”.
Bà Rala Khalidi- Trưởng đại diện của văn phòng Liên hợp quốc tại Việt Nam trao chứng chỉ cho nghệ sĩ điêu khắc Nguyễn Như Ý.
Có một truyền thuyết kể rằng “Từ tro tàn, có một con phượng hoàng lửa bay lên” và “Ý” điên cũng từ tro tàn mà hồi sinh, cây Mít gục ngã sau bão Yagi kia cũng nhờ một bàn tay hồi sinh, mang lại một cuộc đời mới. Con người- tác phẩm, hai số phận đều đã hồi sinh mạnh mẽ, đầy ý nghĩa và bất tử tinh thần.
Nhật Nam
