Chuẩn bị thông tin cảnh báo sớm tiếp cận cho người khuyết tật
Hệ thống cảnh báo sớm tiếp cận đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ người khuyết tật (NKT) trước các tình huống khẩn cấp như thiên tai, hỏa hoạn hoặc khủng hoảng y tế. Việc sử dụng công nghệ thông tin (CNTT) phù hợp và tiếp cận được với các dạng khuyết tật khác nhau là yếu tố cốt lõi để đảm bảo thông tin được truyền tải kịp thời, hiệu quả và dễ hiểu.
Hiểu rõ nhu cầu của các dạng khuyết tật: NKT có nhiều dạng khuyết tật khác nhau như khiếm thị, khiếm thính, khuyết tật vận động, trí tuệ hoặc đa dạng khuyết tật. Mỗi nhóm đòi hỏi cách tiếp cận thông tin riêng. Ví dụ, người khiếm thị cần thông tin dưới dạng âm thanh hoặc chữ nổi Braille, trong khi người khiếm thính/ Điếc cần thông điệp qua ngôn ngữ ký hiệu hoặc văn bản. Người khuyết tật trí tuệ yêu cầu thông tin đơn giản, dễ hiểu với hình ảnh minh họa rõ ràng.
=> Do đó, hệ thống cảnh báo sớm phải được thiết kế linh hoạt, đa dạng hóa phương thức truyền tải để đáp ứng các nhu cầu này.
- Các kênh truyền tải thông tin đa dạng
Để đảm bảo NKT có thể tiếp nhận thông tin, hệ thống cảnh báo sớm cần sử dụng nhiều phương thức truyền tải:
– Tin nhắn SMS và ứng dụng di động: Gửi thông báo ngắn gọn qua SMS hoặc ứng dụng phổ biến như Zalo, với nội dung đơn giản, rõ ràng. Ví dụ: “Bão sắp đến, di tản đến nhà văn hóa xã trước 18h.” Ứng dụng cần tích hợp chế độ đọc màn hình cho người khiếm thị và video ngôn ngữ ký hiệu cho người khiếm thính.
– Loa phát thanh xã: Ở vùng nông thôn Việt Nam, loa phát thanh là phương tiện phổ biến. Thông báo cần ngắn gọn, lặp lại nhiều lần và kết hợp tín hiệu rung hoặc đèn nháy tại các thiết bị cá nhân.
– Radio và truyền hình: Phát sóng cảnh báo với phụ đề, ngôn ngữ ký hiệu hoặc mô tả âm thanh (audio description) để hỗ trợ người khiếm thính/ Điếc và khiếm thị.
– Thiết bị thông minh (IoT): Sử dụng đồng hồ rung, đèn nháy hoặc loa thông minh tại nhà để cảnh báo NKT, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa nơi mạng di động yếu.
- Nội dung cảnh báo dễ hiểu và tiếp cận
Thông tin cảnh báo cần được điều chỉnh theo nhu cầu của từng nhóm NKT:
– Người khiếm thị: Cung cấp thông tin qua âm thanh (giọng nói rõ ràng, không dùng thuật ngữ phức tạp) hoặc chữ nổi Braille nếu có thiết bị hỗ trợ.
– Người khiếm thính/ Điếc: Sử dụng văn bản, hình ảnh minh họa hoặc video ngôn ngữ ký hiệu. Ví dụ, video ngắn trên mạng xã hội giải thích hướng di tản bằng ký hiệu.
– Người khuyết tật trí tuệ: Thông điệp cần đơn giản, sử dụng từ ngữ dễ hiểu, kết hợp biểu tượng hoặc hình ảnh trực quan như bản đồ sơ tán màu sắc rõ ràng.
– Người khuyết tật vận động: Cảnh báo cần bao gồm thông tin về phương tiện di tản (xe có đường dốc) và địa điểm trú ẩn tiếp cận (nhà văn hóa có lối vào không bậc thang).
- Thời gian và tần suất cảnh báo
– Thời gian kịp thời và lặp lại thường xuyên: Thông tin cần được lặp lại qua nhiều kênh để đảm bảo NKT không bỏ lỡ, đặc biệt trong điều kiện mạng yếu hoặc mất điện.
- Hỗ trợ di tản và thông tin cụ thể
Cảnh báo cần cung cấp hướng dẫn rõ ràng về:
– Địa điểm di tản: Chỉ rõ nơi trú ẩn gần nhất (nhà văn hóa, trường học, UBND xã/ phường) và đảm bảo nơi này tiếp cận và điều kiện vệ sinh phù hợp.
– Phương tiện di tản: Phù hợp với địa bàn nơi thiên tai, ngập lụt đang xảy ra (xe máy, thuyền…).
– Liên hệ hỗ trợ: Cung cấp số điện thoại hoặc kênh liên lạc (như nhóm Zalo xã) để NKT yêu cầu trợ giúp.
- Đào tạo và phối hợp cộng đồng
– Đào tạo: Tổ chức tập huấn cho NKT và cộng đồng về cách nhận biết và phản ứng với cảnh báo sớm. Ví dụ, hướng dẫn người khiếm thị nhận tín hiệu rung hoặc người khuyết tật trí tuệ hiểu biểu tượng nguy hiểm.
– Phối hợp: Chính quyền địa phương, Hội Người khuyết tật và tình nguyện viên cần phối hợp để đảm bảo NKT được hỗ trợ di tản kịp thời, đặc biệt ở vùng nông thôn.
Nơi tránh trú tiếp cận và hỗ trợ di tản cho người khuyết tật
- Thiết kế nơi di tản/ tránh trú tiếp cận:
– Lối vào và không gian di chuyển: Ở vùng nông thôn, nơi địa hình gồ ghề, cần ưu tiên cải tạo lối vào bằng vật liệu bền, chi phí thấp như bê tông. Nếu có điều kiện sửa chữa hoặc điều chỉnh, đường dốc cho xe lăn cần đảm bảo có độ nghiêng phù hợp (1:12), lối đi rộng ít nhất 90cm.
– Cơ sở vật chất: Nhà vệ sinh cần có tay vịn, bồn rửa thấp và không gian đủ rộng. Khu vực nghỉ ngơi nên bố trí giường gấp hoặc chiếu phù hợp với người khó vận động.
– Hệ thống thông tin: Biển chỉ dẫn cần có chữ lớn, chữ nổi Braille hoặc hình ảnh minh họa đơn giản, phù hợp với văn hóa địa phương. Hệ thống loa thông báo tại nơi trú ẩn nên kết hợp tín hiệu đèn nháy hoặc rung để hỗ trợ người khiếm thính và khiếm thị.
– An toàn: Đảm bảo chiếu sáng đầy đủ, đặc biệt ở vùng nông thôn nơi mất điện thường xuyên xảy ra. Các thiết bị báo động cần đơn giản, dễ sử dụng và phù hợp với điều kiện kinh tế.
- Hỗ trợ di tản đặc biệt
Hỗ trợ di tản cho NKT tại Việt Nam cần phù hợp với đặc điểm địa phương:
– Đánh giá nhu cầu cá nhân: Chính quyền xã, phường cần lập danh sách NKT trong khu vực, ghi nhận loại khuyết tật, thiết bị hỗ trợ (xe lăn, nạng, máy trợ thính) và nhu cầu y tế. Ví dụ, ở vùng nông thôn, nhiều NKT sử dụng xe lăn thủ công, cần hỗ trợ di chuyển trên địa hình khó khăn.
– Đội ngũ hỗ trợ: Huy động lực lượng thanh niên tình nguyện hoặc các tổ chức đoàn thể tại địa phương để hỗ trợ di tản. Đội ngũ cần được đào tạo cơ bản các cách hỗ trợ người khuyết tật khi di tản, đảm bảo an toàn cho người hỗ trợ và người được hỗ trợ.
– Phương tiện di tản: Ở vùng sâu, vùng xa, sử dụng xe máy, hoặc thuyền nếu ngập lụt. Ở đô thị, xe máy vẫn là phương tiện di tản thuận tiện và thông dụng nhất. Người hỗ trợ di tản cần được cung cấp các kỹ năng cơ bản trong việc hỗ trợ NKT.
– Thông tin liên lạc: Sử dụng tin nhắn SMS, loa phát thanh xã hoặc ứng dụng di động đơn giản như Zalo để truyền và cập nhật thông tin trước và trong thời gian thiên tai, bão lũ đang xảy ra. Nội dung cần ngắn gọn, dễ hiểu và không mang hàm ý và đa nghĩa.
- Đào tạo và diễn tập
Chính quyền địa phương cần tổ chức diễn tập di tản định kỳ, đặc biệt trước mùa mưa bão, với sự tham gia của NKT. Các buổi tập huấn nên sử dụng tài liệu tiếp cận như video có phụ đề, tranh ảnh hoặc chữ lớn, phù hợp với văn hóa và trình độ của cộng đồng.
- Hợp tác và chính sách
Chính phủ, Hội Người khuyết tật Việt Nam và các tổ chức phi chính phủ cần phối hợp để cải tạo nơi trú ẩn và cung cấp thiết bị hỗ trợ. Chính sách như hỗ trợ tài chính cho NKT mua thiết bị di tản hoặc cải tạo nhà ở cần được ưu tiên, đặc biệt ở vùng khó khăn.
- Tầm quan trọng của sự hòa nhập
Nơi trú ẩn tiếp cận và hỗ trợ di tản đặc biệt không chỉ bảo vệ NKT mà còn thúc đẩy sự hòa nhập trong cộng đồng Việt Nam. Một hệ thống hiệu quả, phù hợp với điều kiện địa phương, sẽ đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong các tình huống khẩn cấp.
Bên cạnh đó, trong thiên tai, nguy cơ bạo lực giới có thể gia tăng do sự thiếu an ninh và/hoặc tình trạng đông đúc do phải di chuyển đến hoặc tại nơi trú ẩn tạm thời, vì vậy hãy:
- Chuẩn bị sẵn sàng: Luôn có kế hoạch thoát hiểm và chuẩn bị sẵn túi đồ an toàn (giấy tờ, tiền, quần áo, đồ ăn khô, nước sạch, đèn pin và danh sách các dịch vụ hỗ trợ).
- Tìm nơi trú ẩn an toàn: Có khu vực riêng cho phụ nữ và trẻ em, tránh những nơi quá đông đúc, thiếu ánh sáng hoặc giám sát.
Nếu bạn cần giúp đỡ, hãy gọi ngay:
☎️ 1800 1768 – Tổng đài hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái bị bạo lực – Hội nông dân Việt Nam
☎️ 111 – Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em
☎️ 1800 1769 – Đường dây nóng Ngôi nhà Ánh Dương Quảng Ninh
☎️ 1800 1744 – Đường dây nóng Ngôi nhà Ánh Dương Thanh Hóa
☎️ 1800 8027 – Đường dây nóng Ngôi nhà Ánh Dương Hòa Bình
☎️ 024 3333 55 99 – Hotline tư vấn miễn phí về Bạo lực Giới – Bạo lực Gia đình và LGBTQ – Nữ Yêu Nữ, Trung tâm Nghiên cứu & Ứng dụng khoa học về Giới – Gia đình – Phụ nữ và Vị thành niên (CSAGA)
Thiên tai không phân biệt ai, nhưng bạo lực giới có nguy cơ tăng cao trong bối cảnh thiên tai. Vì vậy, việc lồng ghép bạo lực giới vào công tác phòng, chống thiên tai là rất cấp thiết. Trên đây là một số khuyến nghị, lưu ý để NKT không bị bỏ lại phía sau trong phòng chống thiên tai.
PV
(Tham khảo từ Đổi mới công nghệ, xoá bỏ rào cản)
