Cẩm nang được xác định từ thực tiễn cho thấy người khuyết tật thường xuyên đối mặt với nguy cơ bị xâm hại, bóc lột hoặc bỏ quên trong các chính sách hỗ trợ nạn nhân bị mua bán người. Dù đã có nhiều chính sách, pháp luật liên quan, nhưng chưa có tài liệu nào hướng dẫn cụ thể việc bảo đảm hòa nhập cho người khuyết tật là nạn nhân của mua bán người.
Cẩm nang hướng đến các mục tiêu chính: Cung cấp kiến thức nền tảng và các khuyến nghị thực tiễn, giúp cán bộ làm công tác phòng, chống mua bán người có thể lồng ghép hiệu quả yếu tố hòa nhập khuyết tật trong quá trình tiếp cận, hỗ trợ và bảo vệ nạn nhân; là công cụ hỗ trợ nâng cao nhận thức và kỹ năng can thiệp phù hợp cho các hệ thống dịch vụ liên quan, góp phần bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong công tác phòng, chống mua bán người…
Đại diện Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Asean Act và Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam chụp ảnh lưu niệm tại Chương trình “Giới thiệu các tài liệu về bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán và kỷ niệm Ngày 30/7”.
Cẩm nang được khuyến nghị sử dụng cho các nhóm: Cán bộ thực hiện công tác phòng ngừa, tiếp nhận, xác minh và hỗ trợ nạn nhân; Cán bộ ngành công an, kiểm sát, tòa án, y tế, công tác xã hội, trợ giúp pháp lý; Các tổ chức xã hội, hội người khuyết tật và những người đang làm việc trực tiếp với nạn nhân bị mua bán là người khuyết tật…
Trao đổi với bà Nguyễn Thị Lan Anh, Phó Chủ tịch chuyên trách Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển cộng đồng cũng là đại diện nhóm biên soạn, xây dựng cẩm nang, bà cho biết: “Không chỉ tại Việt Nam mà ở nhiều quốc gia khác trên thế giới, tình trạng mua bán người vẫn đang diễn biến rất phức tạp. Liên Hợp Quốc xác định đây là một trong bốn loại tội phạm nguy hiểm nhất toàn cầu, được đưa vào Chương trình phòng, chống tội phạm quốc tế. Riêng tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, đã có khoảng 15,1 triệu người là nạn nhân của nạn mua bán người. Đáng lo ngại, người khuyết tật có thể là nạn nhân của tất cả các hình thức mua bán người – từ bóc lột lao động, cưỡng ép hôn nhân, cho đến bị buộc tham gia các hoạt động bất hợp pháp.”
Bà Nguyễn Thị Lan Anh giới thiệu về cuốn cẩm nang.
Cũng theo bà Lan Anh, người khuyết tật thường dễ bị tổn thương hơn, đặc biệt là tổn thương về thể chất, tâm lý, bị lạm dụng tình dục hoặc bị bóc lột mà không được chăm sóc y tế phù hợp. Nhiều người trong số đó còn bị khuyết tật nặng hơn sau khi trở về. Thế nhưng, các nỗ lực phòng ngừa mua bán người vẫn chưa thực sự bao trùm được nhóm đối tượng này.
Trong khi đó, hệ thống thống kê hiện hành ở khu vực ASEAN vẫn chưa phân loại rõ ràng số lượng nạn nhân mua bán theo tình trạng khuyết tật. Điều này khiến cho việc hoạch định chính sách bảo vệ, hỗ trợ nhóm người yếu thế này gặp không ít khó khăn. – Bà Lan Anh cho biết thêm.
Vị Phó Chủ tịch Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam cũng khẳng định: Việt Nam đã ký kết Công ước Liên Hợp Quốc về quyền của người khuyết tật (UNCRPD) từ năm 2007 và được Quốc hội phê chuẩn năm 2014 mà không bảo lưu điều khoản nào. Đồng thời, việc phê chuẩn Công ước ASEAN về phòng, chống mua bán người (ACTIP) và các văn bản quốc tế khác cũng thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng một hệ thống pháp luật bao trùm, công bằng, nhân văn. Điều này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khuyết tật nói riêng.
Hai Phó Chủ tịch của Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam giới thiệu cuốn cẩm nang tại Hội thảo về phòng chống mua bán người.
Với tư cách là một tổ chức hợp pháp đại diện cho hơn 6 triệu người khuyết tật, Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam luôn nỗ lực để thúc đẩy việc thực hiện quyền cũng như sự bình đẳng và hoà nhập cho người khuyết tật. Nhằm thúc đẩy thực hiện công tác phòng, chống mua bán người đảm bảo hòa nhập cho người khuyết tật, Liên hiệp hội về người khuyết tật Việt Nam cùng Viện nghiên cứu phát triển cộng đồng (ACDC) – một đơn vị thuộc Liên hiệp hội phối hợp với Chương trình Hợp tác ASEAN – Ô-xtrây-li-a về phòng, chống mua bán người do Chính phủ Ô-xtrây-li-a tài trợ triển khai một số hoạt động hợp tác. Trong đó, cuốn “Cẩm nang đảm bảo hòa nhập cho nạn nhân bị mua bán là người khuyết tật” là một trong những minh chứng của những nỗ lực ấy.
Cuốn cẩm nang gồm 06 phần với các nội dung chính là: Làm rõ các khái niệm then chốt như “mua bán người”, “nạn nhân”, “hòa nhập khuyết tật”…; Hướng dẫn cách xác định và tiếp cận nạn nhân là người khuyết tật, từ phát hiện, đánh giá đến hỗ trợ; Đề xuất các phương án bảo vệ – hỗ trợ thiết thực: chăm sóc sức khỏe, pháp lý, tâm lý xã hội, tái hòa nhập cộng đồng…; Tổng hợp hệ thống pháp luật và các cam kết quốc tế, bao gồm Công ước ASEAN (ACTIP), Công ước Liên Hợp Quốc về quyền của người khuyết tật, cùng luật pháp Việt Nam.
Các hướng dẫn, khuyến nghị hỗ trợ nạn nhân là người khuyết tật:
- Cần xác định rõ các khó khăn và rào cản đặc thù của từng cá nhân theo dạng và mức độ khuyết tật trong suốt quá trình xác minh, giải cứu và hỗ trợ về sau. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch can thiệp và hỗ trợ phù hợp.
- Cần áp dụng cách tiếp cận tôn trọng, không định kiến, không phân biệt đối xử và không gây hại trong suốt quá trình làm việc với người khuyết tật, đồng thời từng bước tháo gỡ các rào cản về môi trường vật lý, thông tin – truyền thông, thể chế và nhận thức xã hội.
- Cần đảm bảo tối đa quyền tiếp cận thông tin, dịch vụ và không gian hỗ trợ cho người khuyết tật theo khả năng thực tiễn và các quy định hiện hành.
- Khuyến nghị xem xét áp dụng các thủ tục tố tụng thân thiện đối với người bị hại là người khuyết tật (đặc biệt với các dạng như khuyết tật trí tuệ, tâm thần, đa tật…), tương tự như quy trình dành cho người dưới 18 tuổi trong các vụ án xâm hại.
- Khuyến nghị việc tư vấn hướng nghiệp và hỗ trợ việc làm dựa trên trao đổi với người khuyết tật hoặc người thân, có tính đến sức khỏe, năng lực, sở thích cá nhân và dạng tật, nhằm đảm bảo nội dung hỗ trợ phù hợp và thiết thực.
- Cần đảm bảo bảo mật thông tin cho nạn nhân là người khuyết tật trong mọi trường hợp. Có thể cân nhắc sử dụng các loại giấy tờ chứng minh thuộc diện chính sách (ví dụ: người khuyết tật, dân tộc thiểu số ở vùng đặc biệt khó khăn, hộ nghèo…) Thay thế cho giấy xác nhận là nạn nhân bị mua bán, nhằm vừa giữ kín thông tin cá nhân vừa đảm bảo quyền tiếp cận chính sách hỗ trợ của nhà nước
Có thể nói, cuốn cẩm nang chính là lời nhắc nhở sâu sắc rằng mọi nỗ lực bảo vệ nạn nhân của nạn mua bán người sẽ chưa hoàn thiện nếu bỏ quên người khuyết tật. Việc đảm bảo quyền được sống an toàn, quyền được bảo vệ và quyền được tái hòa nhập cộng đồng cho người khuyết tật không chỉ là yêu cầu đạo lý mà còn là một phần tất yếu trong việc xây dựng một xã hội công bằng, không ai bị bỏ lại phía sau.
Mọi người có thể xem nội dung chi tiết của cẩm nang tại đường link sau: https://online.fliphtml5.com/bkunx/guss/
Video giới thiệu cuốn cẩm nang: https://www.youtube.com/watch?v=p33J2AeP9kg
PV
