Theo phản ánh của một số phụ nữ đang mang thai cho biết, trung bình một ngày họ có thể hít phải khói thuốc lá khoảng 2-3 lần tại các địa điểm công cộng: Thang máy, siêu thị, quán cà phê… đặc biệt thường hay ngửi thấy mùi thơm từ thuốc lá điện tử. Họ cũng cho biết, vì hiểu tác hại của thuốc lá nên đã chủ động tránh, nhưng chưa biết nhiều tác hại của VAPE nên không tránh, hoặc không thể tránh vì không gian hẹp.
Trên thực tế, có nhiều nghiên cứu cho thấy khói thuốc lá, dù là từ thuốc lá truyền thống hay thuốc lá điện tử, chứa hàng trăm hóa chất độc hại, nhiều trong số đó có thể gây ung thư và các bệnh lý nghiêm trọng khác tới sức khỏe con người. Cụ thể, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) trong khói thuốc có hơn 250 hóa chất độc hại và trong đó có ít nhất 69 hóa chất gây ra các bệnh, ung thư: Ung thư phổi, ung thư thực quản, ung thư họng, ung thư miệng, ung thư thanh quản, …
Khói thuốc lá ảnh hưởng vô cùng xấu đến những người xung quanh, đặc biệt là đối với phụ nữ đang mang thai khi tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động có nguy cơ cao mắc các bệnh về hô hấp, tim mạch, và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của họ mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với thai nhi:
– Dị tật bẩm sinh: Khói thuốc lá là nguyên nhân của nhiều loại dị tật bẩm sinh như hở hàm ếch, dị tật về môi và thần kinh, ảnh hưởng suốt đời đến trẻ.
– Sảy thai và chết lưu: Phụ nữ mang thai tiếp xúc với khói thuốc có nguy cơ cao bị sẩy thai hoặc thai chết lưu do các hóa chất độc hại gây tổn thương đến thai nhi.
– Sinh non: Khói thuốc lá làm tăng nguy cơ sinh non, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe cho trẻ sơ sinh như thiếu cân, hệ miễn dịch yếu, và các biến chứng về hô hấp.
Một trong những nguyên nhân gây Dị tật bẩm sinh của trẻ em ở miệng là khói thuốc
Bên cạnh đó, một trong những thách thức lớn hiện nay là sự hiểu lầm về mức độ an toàn của thuốc lá điện tử. Nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, tin rằng thuốc lá điện tử ít nguy hại hơn thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, đã có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng Thuốc lá điện tử chứa nicotin và các hương liệu hóa học, gây nghiện và tổn thương nghiêm trọng cho sức khỏe. Nicotin trong VAPE có thể gây ra các vấn đề về tim mạch, tăng huyết áp và ảnh hưởng đến não bộ. Các hóa chất trong VAPE cũng có thể gây viêm phổi và các bệnh về hô hấp. Thậm chí Vape có thể có lẫn ma túy và gây ra ngộ độc. Rõ ràng, VAPE không hề an toàn và chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn.
Chính từ sự nhầm lẫn Vape an toàn hơn thuốc lá truyền thống dẫn đến sự lan rộng của VAPE, đặc biệt trong giới trẻ. Cùng với đó là thiếu chế tài quản lý và Vape đang có xu hướng trẻ hóa nhất là len lỏi vào trường học từ đó cũng làm gia tăng lượng khói thuốc tại các không gian công cộng, hẹp kín như phòng học, thang máy, quán ăn, quán cà phê… và tăng nguy cơ gây những tác hại nghiêm trọng đến những người xung quanh đặc biệt là phụ nữ có thai khi hít phải thụ động.
Việt Nam đã có những quy định cụ thể về phòng chống tác hại của thuốc lá thông qua Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, ban hành năm 2012 và có hiệu lực từ ngày 1/5/2013. Luật đã quy định rõ về các nguyên tắc phòng, chống; quy định trách nhiệm của cơ quan quản lý; quyền và nghĩa vụ của công dân trong phòng, chống tác hại thuốc lá; nghĩa vụ của người hút thuốc… Có thể kể đến như:
Quy định về môi trường không khói thuốc lá: Theo Điều 11 của Luật, việc hút thuốc lá bị cấm hoàn toàn tại các địa điểm công cộng như cơ sở y tế, trường học, nơi làm việc trong nhà, khu vui chơi giải trí dành cho trẻ em, phương tiện giao thông công cộng, và các nơi công cộng khác. Ngoài ra, những nơi như nhà hàng, quán cà phê được yêu cầu bố trí khu vực riêng dành cho người hút thuốc, có hệ thống thông khí đảm bảo không ảnh hưởng đến người không hút thuốc.
Quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở: Người đứng đầu các cơ sở nơi cấm hút thuốc có trách nhiệm tổ chức, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về phòng chống tác hại của thuốc lá. Họ cũng phải bố trí biển báo cấm hút thuốc và tổ chức khu vực hút thuốc lá riêng biệt nếu cần thiết.
Quy định về quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá: Luật nghiêm cấm mọi hình thức quảng cáo, khuyến mại, tài trợ của các sản phẩm thuốc lá, bao gồm cả thuốc lá điện tử. Điều này nhằm hạn chế sự tiếp cận của giới trẻ và các đối tượng dễ bị tổn thương khác đối với sản phẩm này.
Quy định về xử phạt vi phạm: Theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, người hút thuốc tại nơi cấm hút thuốc có thể bị phạt tiền từ 200.000 đến 500.000 đồng. Các cơ sở không bố trí khu vực riêng cho người hút thuốc hoặc không có biển báo cấm hút thuốc theo quy định cũng có thể bị xử phạt.
Mặc dù đã có Luật nhưng trên thực tế, việc triển khai vẫn gặp phải nhiều khó khăn nhất định, có thể kể đến như:
Thiếu lực lượng và cơ chế xử phạt hiệu quả: Thẩm quyền xử phạt hành vi hút thuốc lá tại nơi công cộng được giao cho nhiều cơ quan khác nhau, nhưng lại thiếu sự phối hợp và thực thi nghiêm túc. Nhiều địa điểm công cộng vẫn cho phép hoặc không ngăn chặn được hành vi hút thuốc, dẫn đến việc khói thuốc vẫn lan tràn, gây hại cho mọi người, đặc biệt là phụ nữ mang thai. Cùng với đó, là hình thức xử phạt chưa đủ sức răn đe.
Thiếu khu vực hút thuốc riêng biệt: Nhiều nơi công cộng không có khu vực hút thuốc riêng biệt với hệ thống thông khí tốt, dẫn đến việc người dân phải chịu đựng khói thuốc thụ động. Điều này làm giảm hiệu quả của luật pháp và làm gia tăng nguy cơ cho cộng đồng.
Quảng cáo trá hình và khó kiểm soát: Các hãng thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, thường sử dụng những chiêu trò quảng cáo tinh vi để lách luật. Việc kiểm soát và xử phạt các hành vi quảng cáo này gặp nhiều khó khăn do sự thiếu hụt về bằng chứng và quy trình xử lý chưa theo kịp sự phát triển của công nghệ.
Ý thức của người hút thuốc: Nhiều người chỉ vì sở thích, nhu cầu cá nhân và sẵn sàng bất chấp các quy định, không quan tâm đến những ảnh hưởng tới cộng đồng thậm chí có những hành động phản ứng quá khích. Trong đó, phải kể đến không nhỏ là giới trẻ gồm cả lứa tuổi học sinh. Đây là một những nguyên nhân chính.
Do đó, để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ mang thai và trẻ em, cần triển khai một số giải pháp mạnh mẽ hơn, có thể kể đến như:
Chính phủ cần sớm ban hành các lệnh cấm nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh và quảng cáo thuốc lá điện tử, trong khi chờ sửa đổi luật pháp liên quan. Điều này sẽ giúp giảm bớt sự phổ biến và nguy cơ của VAPE đối với sức khỏe cộng đồng.
Các cơ quan chức năng cần quy hoạch và xây dựng các khu vực hút thuốc riêng biệt tại các địa điểm công cộng như nhà ga, bến xe, và công viên. Đồng thời, cần có các biện pháp xử phạt nghiêm khắc đối với những người vi phạm quy định.
Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tác hại của khói thuốc lá, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và trẻ em. Các chiến dịch truyền thông cần được thực hiện trên nhiều phương tiện khác nhau để tiếp cận đến mọi tầng lớp xã hội, đặc biệt là giới trẻ. Đồng thời nâng cao nhận thức và ý thức của những người hút thuốc lá trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như cộng đồng; trách nhiệm với xã hội….
Sử dụng công nghệ như camera an ninh và hệ thống phạt nguội sẽ giúp tăng cường hiệu quả giám sát và xử phạt các hành vi vi phạm liên quan đến việc hút thuốc lá nơi công cộng.
Cần có đường dây nóng để tiếp nhận và xử lý các phản ánh về vi phạm Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, như bán thuốc lá cho trẻ em dưới 18 tuổi hoặc quảng cáo thuốc lá điện tử. Điều này sẽ giúp tăng cường sự giám sát của cộng đồng và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.
Có thể nói, việc bảo vệ phụ nữ mang thai và thai nhi khỏi tác hại của khói thuốc lá là một nhiệm vụ cấp thiết và cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Chính phủ và các cơ quan chức năng cùng toàn xã hội cần thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để giảm thiểu tác động của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng. Đồng thời nâng cao nhận thức của người dân về những nguy cơ tiềm ẩn mà thuốc lá và thuốc lá điện tử gây ra. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường sống lành mạnh, an toàn cho các thế hệ tương lai.
Cần lắp đặt đủ Phòng hút thuốc nơi công cộng để người dân chấp hành Pháp luật
Tạ Mạnh Thắng
