(ĐHVO). Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vô cùng yêu quý của chúng ta. Cả cuộc đời, Bác cống hiến và hy sinh cho dân tộc Việt Nam, vì độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong suốt những năm tháng hoạt động Cách mạng, Người không chỉ là một danh nhân văn hóa mà còn là người thầy, người khai sáng nền báo chí cách mạng Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh còn là người rất quan tâm đến công việc viết báo và làm báo cả ở trong và ngoài nước, với những tác phẩm sâu sắc, để đời, không thể nào quên.
Bác Hồ – Người khai sinh ra báo chí Cách mạng Việt Nam
Trong những năm bôn ba ở nước ngoài để tìm đường cứu nước, Người đã có nhiều bài viết đăng trên các báo nổi tiếng thời bấy giờ ở Pháp, Liên Xô, Trung Quốc… Tại Pháp, Người tham gia sáng lập Hội Liên hiệp thuộc địa và tờ báo Người cùng khổ (Le Paria), nhằm tố cáo bản chất tàn bạo của chế độ thực dân Pháp, làm cho Quốc tế Cộng sản và các dân tộc trên thế giới biết đến Việt Nam và ủng hộ nhân dân Việt Nam đấu tranh giành độc lập tự do cho dân tộc. Vào tháng 6/1925, tại Trung Quốc, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã tổ chức ra Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội – Tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam và sáng lập ra Báo Thanh niên, thực hiện xuất bản số báo đầu tiên bằng chữ quốc ngữ vào ngày 21/6/1925. Sự kiện lịch sử này đã đánh dấu mốc khởi nguồn cho báo chí cách mạng Việt Nam và sau hơn 98 năm qua, báo chí Cách mạng Việt Nam và những người viết báo trong cả nước vẫn luôn tiếp bước sự nghiệp làm báo của Người.
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết đăng trên 2.000 bài báo bằng nhiều thứ tiếng, nhiều thể loại; gần 300 bài thơ, 500 trang truyện và ký, với trên 150 bút danh. Người đã từng làm mọi việc của nghề báo: Từ viết bài, sửa bài, biên tập, tổ chức in ấn, phát hành, đến tổ chức, lãnh đạo và chỉ đạo việc làm báo… Người quan niệm: Công việc viết báo và làm báo là “công tác cách mạng” để “phụng sự Tổ quốc”, “phụng sự nhân dân”, “phụng sự giai cấp và nhân loại”. Vì vậy, bên cạnh các tác phẩm báo chí xuất sắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn để lại cho chúng ta một di sản tư tưởng đặc biệt có giá trị, đó là Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng, bao gồm các quan điểm về: vai trò, chức năng, nhiệm vụ, nghĩa vụ, đạo đức, phong cách của người làm báo; về nghệ thuật trong “cách viết” để làm nên một tác phẩm báo chí và tờ báo có giá trị. Kể từ bài đầu tiên, Người viết: “Tâm địa thực dân” (đăng vào tháng 7/1919) đến bài báo cuối cùng của Bác là bài: “Thư trả lời Tổng thống Mỹ” (đăng tháng 8/1969), Chủ tịch Hồ Chí Minh còn sáng lập ra 09 tờ báo: Người cùng khổ (1922); Quốc tế Nông dân (1924); Thanh niên (1925); Công Nông (1925); Lính Cách mệnh (1925); Thân ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam Độc lập (1941) và tờ Cứu quốc được ra đời vào năm 1942.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Báo chí là một mặt trận”, “Cây bút là vũ khí sắc bén, bài báo là tờ hịch cách mạng”. Vì thế, “cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”. Người yêu cầu đội ngũ những người làm báo “phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng. Cho nên, các báo chí của chúng ta đều phải có đường lối chính trị đúng”. Người căn dặn các nhà báo trước khi cầm bút phải tự đặt câu hỏi: “Viết để làm gì?”, “Viết cái gì? Viết cho ai? Viết thế nào?”. Viết báo “không phải để cho một số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để thông tin, tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ”. Khi viết xong bản thảo thì mỗi người “phải đọc đi, đọc lại. Thấy cái gì thừa, câu nào, chữ nào thừa, thì bỏ bớt đi. Đọc đi đọc lại 4, 5 lần đã đủ chưa? Chưa đủ. Đọc đi đọc lại, sửa đi sửa lại. Người nói: “Khi viết xong, thì nhờ anh em xem và sửa giùm. Chớ tự ái, tự cho bài của mình là “tuyệt” rồi, và phải kiên quyết chống lối viết “tràng giang đại hải”, “dùng từng đống danh từ lạ”, hoặc “viết như mật mã, thích ba hoa, viết vừa dài, vừa rỗng, thích khoe chữ, ham dùng điển tích, sính chữ nước ngoài”… Những kinh nghiệm và những lời căn dặn chân tình của Người rất đúng và vô cùng sâu sắc, là lời chỉ, dạy thiết thực đối với mỗi người làm báo chúng ta.
Đối với những người làm báo, Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm: “Nhà báo trước hết là người cán bộ cách mạng, gắn cuộc đời mình với dân tộc, trung với Đảng, với nhân dân. “Đối với những người viết báo chúng ta, cái bút là vũ khí sắc bén, bài báo là tờ hịch cách mạng để động viên quần chúng đoàn kết đấu tranh, chống chủ nghĩa thực dân cũ và mới, chống chủ nghĩa đế quốc, vì độc lập dân tộc, tiến bộ xã hội và hoà bình thế giới”. Người yêu cầu các nhà báo phải không ngừng học tập, nâng cao trình độ mọi mặt, đặc biệt là trình độ chính trị và chuyên môn báo chí. Bác khuyên các nhà báo: “Nếu các bạn viết báo mà quần chúng hiểu, quần chúng ham đọc, quần chúng khen hay, thế là các bạn tiến bộ. Trái lại, là các bạn chưa thành công”. Theo Người, quần chúng nhân dân với tư cách là đối tượng phục vụ của báo chí phải có mặt ở hầu hết các khâu của quy trình hoạt động báo chí, đó là: Đối tượng cung cấp thông tin cho báo chí, đối tượng tiếp nhận thông tin báo chí, đồng thời cũng là đối tượng thẩm định chất lượng tác phẩm báo chí. Về nội dung phản ánh của báo chí cách mạng, Người nhấn mạnh: “Viết để nêu những cái hay, cái tốt của dân ta, của bộ đội ta, của cán bộ ta, của bạn ta. Đồng thời để phê bình những khuyết điểm của chúng ta, của cán bộ, của nhân dân, của bộ đội”. Hình thức diễn đạt, phương pháp thể hiện, cách trình bày, kết cấu tác phẩm báo chí phải trong sáng, ngắn gọn, dễ hiểu và tránh cầu kỳ. “Viết sao cho giản đơn, dễ hiểu, thiết thực. Sao cho mỗi đồng bào, mỗi chiến sĩ đều đọc được, hiểu được, nhớ được, làm được”. Báo chí cách mạng không có lợi ích gì khác, không có mục đích gì khác là phụng sự lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của nhân dân. Báo chí cách mạng của chúng ta là báo chí của giai cấp công nhân và đông đảo quần chúng nhân dân lao động. “Báo chí của ta thì cần phải phục vụ cho nhân dân lao động, phục vụ chủ nghĩa xã hội, phục vụ cho đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, cho hoà bình thế giới”…
Những cơ quan báo chí và những sản phẩm báo chí mà Người để lại, chúng ta mãi mãi khắc ghi và luôn luôn trân trọng. Kế thừa và phát huy những tinh hoa mà Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại trong sự nghiệp làm báo, cho dù ở thời đại lịch sử nào, lĩnh vực nào, chúng ta cũng hãy xem mỗi bài báo của Người để lại, là một bài học sâu sắc, là kinh nghiệm cho các thế hệ người cầm bút. Báo chí Việt Nam và những ngòi bút sắc bén của những chủ bút chân chính đã góp phần làm cho nền báo chí nước nhà từng bước phát triển mạnh mẽ, vượt bậc về mọi mặt. Những tư tưởng của Bác Hồ về đạo đức nghề báo và những lời căn dặn đúng đắn của Người với đội ngũ những người làm báo Cách mạng Việt Nam vẫn vẹn nguyên giá trị cốt lõi và nhân văn. Chúng ta còn nhớ, trong một bức thư gửi trí thức Nam Bộ, trong đó có các nhà báo, ngày 25/05/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính, trừ tà mà anh em văn hóa trí thức phải làm cũng như là những chiến sỹ anh dũng trong công cuộc kháng chiến để tranh lại quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc”. Thực tế qua nhiều năm đã chứng minh, trong cả hai cuộc kháng chiến giành độc lập tự do và thống nhất cho Tổ quốc và trong sự nghiệp đổi mới đất nước, nhiệm vụ “phò chính”, “trừ tà” luôn được các nhà báo coi trọng, và là nhiệm vụ đặc biệt không thể thiếu được trong cuộc chiến chống tiêu cực, tham nhũng… Đây chính là sứ mệnh trong sự nghiệp làm báo của mỗi cơ quan báo chí và mỗi nhà báo.
Trong nhiều năm qua, nhiều cấp, nhiều ngành trong cả nước, đặc biệt là các cơ quan trong hệ thống chính trị các cấp đang vận động và thực hiện “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Những người làm báo cách mạng đã luôn luôn ghi nhớ và vận dụng nhuần nhuyễn những lời giáo huấn của Người để từng bước nâng cao chất lượng nghề nghiệp, tạo nên những tác phẩm đặc sắc, chất lượng và đã sử dụng ngòi bút của mình như một vũ khí sắc bén để phục vụ sự nghiệp cách mạng, phụng sự nhân dân. Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, những làm báo, viết báo Việt Nam đã luôn tích cực truyền bá, vận động toàn dân thực hiện tốt các đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không ngừng nâng cao giác ngộ cách mạng, bồi dưỡng niềm tin, cổ vũ, tác động một cách thuyết phục, nhằm làm cho công chúng hiểu đúng, hiểu trúng, làm đúng và thực hiện tốt các chủ trương, chính sách. Thực hiện tuyên truyền kịp thời các sự kiện, hiện tượng trong nước và quốc tế xảy ra trong đời sống xã hội, để từ đó có thái độ và hành vi cư xử, đúng đắn, phù hợp, được bạn đọc cổ vũ, hoan nghênh.
Báo chí được coi là công cụ làm nhiệm vụ tuyên truyền trên mặt trận tư tưởng văn hóa của Đảng, là phương tiện thông tin thiết yếu, là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với đời sống xã hội. Bên cạnh đó, những người làm báo luôn luôn bám sát đời sống thực tế cuộc sống của nhân dân, coi trọng và phát hiện, biểu dương kịp thời các nhân tố mới, điển hình tiên tiến; tích cực đấu tranh, phê phán và ngăn chặn những hiện tượng, tệ nạn xã hội, lối sống tiêu cực, lạc hậu, vi phạm thuần phong, mỹ tục của dân tộc, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực, tạo động lực, truyền cảm hứng, tạo sự lan tỏa trong cộng đồng, xã hội, xứng đáng là những “chiến sỹ cách mạng trên mặt trận báo chí”, Báo chí nước ta đã góp phần đấu tranh bảo vệ chân lý, lẽ phải, người lương thiện; lên án cái xấu, cái ác, cái tiêu cực; chống lại những suy nghĩ và hành động sai trái, nhất là tình trạng suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống; phản bác thông tin xuyên tạc, sai sự thật; tích cực tham gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.
Các cơ quan báo chí và đội ngũ những người làm báo đã phát huy, tôn vinh sâu sắc các giá trị cốt lõi của dân tộc ta như tính nhân văn, nét đẹp chân – thiện – mỹ, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, ý chí và nghị lực, dám đối diện và vượt qua những khó khăn, thử thách, khả năng sáng tạo to lớn của nhân dân. Khơi dậy, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, dám nghĩ, dám làm, đi lên từ nội lực là cơ bản, chiến lược, lâu dài, quyết định, ngoại lực là quan trọng và đột phá để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Thúc đẩy mạnh mẽ phong trào khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, góp phần xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả. Nhiều cơ quan báo chí và các nhà báo còn có nhiều chương trình, nhiều chuyên đề khai thác và phản ánh kịp thời những tập thể, cá nhân điển hình tiên tiến trong nghiên cứu khoa học, trong lao động, học tập và vượt khó…, vươn lên khắc phục khó khăn trong cuộc sống của những người khuyết tật, tự kỷ, những nạn nhân bị ảnh hưởng của chất độc da cam/dioxin, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người khuyết tật. Báo chí còn tích cực vận động và kêu gọi các mạnh thường quân, các doanh nghiệp trong và ngoài nước, cùng nhiều cấp, nhiều ngành tham gia các chương trình từ thiện – xã hội để có kinh phí, vật chất hỗ trợ, giúp đỡ kịp thời những mảnh đời bất hạnh, khó khăn, yếu thế…
Tuy nhiên, hiện nay, có một số cơ quan báo chí và số ít các nhà báo ở nước ta còn một số tồn tại, hạn chế như: vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp; tình trạng “báo hóa” tạp chí, trang tin điện tử tổng hợp; biểu hiện “tư nhân hóa báo chí”; phản ánh nhiều bạo lực, chạy theo thị trường, thiếu tính định hướng, thiếu tính giáo dục và nhân văn… Cho dù “đã có con sâu làm rầu nồi canh” nhưng số đông đội ngũ những người làm báo chân chính vẫn đang ngày, hàng giờ cống hiến hết mình cho sự nghiệp báo chí, vẫn luôn làm theo những lời căn dặn chí tình, sâu sắc về báo chí của Bác Hồ.
Kế tục sự nghiệp gây dựng báo chí Cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và thực hiện tốt những lời Bác Hồ kính yêu từng căn dặn, hơn lúc nào hết, chúng ta phải đặc biệt coi trọng công tác xây dựng đội ngũ những người làm báo, chú trọng bồi dưỡng phẩm chất chính trị, tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn để “phụng sự Tổ quốc”, “phụng sự nhân dân”, “phụng sự giai cấp và nhân loại” như. “Cùng nhau chung sức, đồng lòng xây dựng và phát triển đội ngũ người làm báo nhạy cảm về chính trị, nhạy bén về kinh tế, sâu sắc về khoa học và công nghệ, nhân văn, chuyên nghiệp, hiện đại, vì nhân dân phục vụ, tất cả vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì lợi ích của nhân dân”. Tạo lập không gian văn hóa trong hoạt động báo chí, qua đó giúp chấn chỉnh những “lệch chuẩn” về đạo đức nghề nghiệp, thúc đẩy giá trị nhân văn trong hoạt động báo chí, đồng thời xử lý nghiêm những vi phạm, nhất là lợi dụng báo chí để đi ngược lại mục tiêu, lý tưởng của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Báo chí phải góp phần vào công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng, đảng viên; xây dựng cơ quan hành chính các cấp hiệu lực, hiệu quả, đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tăng cường chất lượng các tác phẩm báo chí, bảo đảm tính chiến đấu cao, giá trị nhân văn sâu sắc, tác động mạnh cả về lý trí và cảm xúc của công chúng, từ đó định hướng dư luận, tạo đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước. Các cơ quan báo chí cần đẩy mạnh chuyển đổi số báo chí gắn với kinh tế số và kinh tế báo chí truyền thông; tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các công nghệ mới vào hoạt động báo chí, truyền thông. Bám sát các xu hướng tất yếu trong báo chí, truyền thông thế giới để đổi mới và làm tốt vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội.
Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên, báo chí cách mạng và đội ngũ những người làm báo Việt Nam luôn khắc sâu những lời dặn dò đầy tính thực tiễn và lý luận sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh; luôn nêu cao tinh thần chiến đấu vì sự nghiệp báo chí cách mạng Việt Nam, giữ vững phẩm chất, đạo đức của những người làm báo, có tính chủ động, sáng tạo thể hiện qua các tác phẩm báo chí để góp phần nâng cao đời sống tinh thần của xã hội, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, phấn đấu vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nguyễn Thị Thùy Liên
